شکرالله رومی و کتاب او بهجة التواریخ

کتاب بهجة التواریخ، نوشتۀ شکرالله رومی، نخستین و مهم‌ترین تاریخ عمومی است که در سنت تاریخ‌نگاری عثمانی نگاشته شده است. یکی از نکات  اهمیت این کتاب فارسی بودن آن است و این خود نشان می‌دهد که در آن عصر در محافل علمی و سلطنتیِ عثمانی فارسی حتی بیش از ترکی مورد توجه بوده است. البته این بدین معنی نیست که زبان ترکی در آن عصر زبانی ضعیف یا عقب‌افتاده تلقی شود. علت نگاشتن این کتاب به فارسی، علاوه بر رواج فارسی در آن سرزمین، به این دلیل بوده است که عثمانی‌ها خود را وارث سلجوقیانِ روم می‌دانستند و از آنجا که سنت نگارش به فارسی در میان سلجوقیانِ روم وجود داشت، عثمانیان نیز می‌خواستند همین سنت را ادامه دهند. البته پژوهش‌های امروزی نشان می‌دهد که توفیق عثمانیان به اندازه سلجوقیان نبوده است و روند و میزان و میدان این تأثیرگذاری و تاثیرپذیری محدود بوده است. در این مقاله افزون بر معرفی کتاب و مؤلف، زمینه‌های تألیف این کتاب و میزان تأثیرگذاری آن و نیز محتوا و منابعِ کتاب را بررسی و تحلیل کرده‌ایم. هرچند این کتاب نگاهی تاریخی به رویدادهای جهان از خلقت آدم (ع) تا عصر مؤلف دارد، ولی وقتی در پایان کتاب نوبت به تاریخ عثمانیان می‌رسد در بسیاری جاها واقعیت را با افسانه و اغراق آمیخته است.

Keywords:

بهجة التواریخ , شکرالله رومی , سنت تاریخ‌نگاری عثمانی , زبان فارسی در دورۀ عثمانی , سلجوقیان روم