تغییرات الگوی روایی منظومه‌های پهلوانی بعد از شاهنامه (با تأکید بر روایت سام‌نامه)

منظومه‌های حماسی پس از شاهنامه، در عین تقلید این آثار از متن معیار شاهنامة فردوسی در سطوح زبانی و ادبی، در سطح روایی دچار تغییرات عمیقی شده‌اند. در این پژوهش، به منظور بررسی این تغییرات، الگوی روایی و کیفیت ترکیب پیرفت‌ها در چهار متن گرشاسپ‌نامه، برزونامه، شهریارنامه و در نهایت، به طور خاص، سام‌نامه مقایسه و تحلیل شده است. در مرحلة نخست به بررسی شیوه‌های مختلف ترکیب پیرفت‌های هر منظومه پرداخته شده و نتایج تحلیل در قالب چهار فرمول کلّی ارائه شده است. در ادامه با در نظر گرفتن بسامد و کارکرد پیرفت‌های فرعی به این نتیجه رسیدیم که تغییر اساسی کارکردِ منظومه‌های حماسی در دوره‌های متأخّر و تمرکز بیشتر سرایندگان بر قصه‌گویی، منجر به شکل‌گیری گفتمانی خاص با ویژگی‌هایی چون تکثّر پیرفت‌های فرعی با کارکرد یکسان یا مشابه و به تبع آن تکثّر شخصیت‌های مختلف با خویشکاری یکسان و از سوی دیگر به تعویق افتادن هر چه بیشتر گره‌گشایی در این منظومه‌‌ها، خصوصا سام‌نامه شده است، که این موارد نمایانگر تأکید بیشتر سرایندگان بر کنش‌های خاص و قصه‌گویی است که احتمالا نتیجة مستقیم در نظر گرفتن پسند و سلیقة روایت‌شنویی متفاوت با روایت‌شنوی آثار حماسی اصیل بوده است.

Keywords:

منظومه‌های پهلوانی , بررسی ساختاری , پیرفت , گره‌گشایی , تغییرات الگوی روایی , روایت‌شنو