جوهر الهی از منظر اسپینوزا

مبنای آرای فلسفی اسپینوزا جوهر یگانه است. تبیین موجودات متکثر تنها با مراجعه به‌جوهر نامتناهی، که اسپینوزا آن را «خداوند یا طبیعت» نامیده است، ممکن می‌گردد. به‌عقیده اسپینوزا اشیاء متناهی ضرورتاً ناشی ازجوهر نامتناهی‌اند. کلّ عالمِ غیرخدا ازنظر اسپینوزا، حالت نام دارد که با‌ضرورت ازلی از ذات جوهر یگانه به‌وجود آمده است. اسپینوزا با‌تحلیل جوهر به‌این نتیجه می‌رسد که فقط یک جوهر وجود دارد که نامتناهی به‌لحاظ صفت و ازلی است. به‌باور وی، جوهر نامتناهی الهی، تقسیم ناپذیرو یگانه است؛ هر‌چیزی که هست در خدا هست؛ ممکن نیست جز خدا جوهری موجود باشد و یا به‌تصور آید. در این مقاله به روش تحلیل محتوایی، اثبات می‌شود که در‌نظر اسپینوزا، خدا، انسان و جهان مادی، همه اجزاء یک جوهرند و هرچیز، چه مادی، چه معنوی، بُعد یا امتداد خداوند است و جوهر یا خداوند وجودی است نامتناهی و باید ذات او شامل همه موجودات و همه واقعیات باشد. این در عصر مسیحیت، ناب‌ترین نوع وحدت وجودی است که اسپینوزا آن را اظهار می‌کند. وی در این حد توقف نکرد، بلکه پا را بسی فراتر نهاده، و با نفی غایت ، اراده و عقل از خدا مفهوم یا معنای سنتی خدا در تفکر مسیحی را کنار گذاشت. همچنین راه حل اسپینوزا، برای این مشکل که همه‌توانی و همه‌دانی خدا چگونه با آزادی انسان سازگار است، حتی به‌روش خود وی هم رضایت‌بخش نیست.

Keywords:

جوهر , خدا , جهان , صفت , اسپینوزا