بهره برداری بیرویه از منابع آب زیرزمینی، پیامدهای زیست محیطی و اقتصادی- اجتماعی آن در ایران

با توجه به افزایش تقاضا و رقابت بر سر برداشت آبهای زیر زمینی مدیریت این منابع از یک چالش محلی به چالش ملیتغییر پیدا کرده است. در پژوهش حاضر، چالش های بهره برداری بیش از حد از این منابع و پیامدهای زیست محیطی،اقتصادی-اجتماعی آن به طور خاص بررسی می گردد. در نهایت مشکلات پیش روی ایران در بهره برداری از آبهایزیرزمینی تبین شده و راهکارهای لازم برای مدیریت بهتر بهرهبرداری صحیح پیشنهاد می شود. از آنجاییکه ایران در حالبرداشت بیش از حد از منابع آبهای زیرزمینی است، تاثیرات مدیریت ناکارآمد و برداشت بیش از حد آب های زیرزمینی بهخودی خود در افت سطح آبهای زیرزمینی، کاهش دبی یا خشک شدن چشمه ها، هجوم آبهای شور به آبخوان و کاهشکیفیت آب آشکار می شود. پیامدهای محیطی زیستی و اجتماعی- اقتصادی نیز نتیجه کاهش کیفیت و کمیت آب است. ازآنجاییکه از 609 دشت کشور، تا سال 1394 تعداد 309 دشت از نظر توسعه برداشت آب زیرزمینی ممنوعه اعلام شدهاست، 300 دشت دیگر کشور نیز یا فاقد منابع آب زیرزمینی شیرین قابل توجه و یا دارای آبهای شور و فاقد کیفیتمناسب است. در نتیجه تأثیرات منفی، هم بر منابع آب زیرزمینی و هم بر روی مسائل اقتصاد - اجتماعی با گذشت زمانشدت می گیرد. نتایج نشان می دهد در 51 سال اخیر 131 میلیار مترمکعب و در 15 سال اخیر 75 میلیار متر مکعب ازسفره های زیرزمینی اضافه برداشت داشتیم، احتمال دارد مقدار و گستردگی فرو نشست زمین در پهنه ایران بیشتر وگسترده تر شود. از این جهت بازنگری مجدد در مدیریت بخش آب بسیار ضروری و لازم است و تغییرات اساسی در معادلهمتعادل نمودن برداشت و تقاضا برای استفاده پایدار و مداوم از منابع آب برای تضمین و نیاز نسل آینده از این منابع اجتنابناپذیر است.

Keywords:

آب های زیرزمینی , بهره برداری بی رویه , چالش اقتصادی-اجتماعی- فرونشست , ایران