تصویرآرایی پیامبر (ص) و امامان شیعی (ع) در نسخه‌ی خطی حبیب‌السیر با محوریت بحارالانوار

به تصویر کشیدن سیمای پیامبر و امامان (علیهم السلام) و تعالی تلألؤ آن‌ها در شمایل‌نگاری یکی از مضامین تصویرآراییِ نگارگری روایات دینی است که همواره مورد توجه هنرمندان بوده است. نسخه‌ی خطی حبیب‌السیر که کتابی تاریخی و نوشته مورخ شیعی است، شامل نگاره‌هایی از رخدادهای تاریخی حقانیت شیعه است. این نگاره‌ها در بردارنده‌ی مضامین، نقش‌ها و نمادهای شیعی همچنین شمایل‌نگاری تصویر پیامبراکرم (ص) و ائمه‌ی معصومین (ع) است و حوادث و رویدادهای تاریخی شیعه را بر اساس روایات شیعی به تصویر می‌کشد. در این میان، کتاب مذهبی و اسلامی بحارالانوار یکی از مهم‌ترین کتاب‌های جامع حدیث و رخدادهای شیعه است که مجموعه‌ای از آموزه‌ها و تعالیم شیعی را در برمی‌گیرد؛ بنابراین این پژوهش می‌کوشد با بررسی تصویرآرایی و شمایل‌نگاری پیامبر و ائمه‌ی اطهار در نسخه‌ی خطی حبیب‌السیر در ارتباط با روایات ذکرشده در بحارالانوار وجوه روشنی از سیمای درونی آنان را به تصویر بکشد و در پس آن، به تحلیل و واکاوی کاربرد مفاهیم و نمادهای شیعی در این نگاره‌ها بپردازد. روش پژوهش توصیفی_‌تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات به شیوه‌ی مطالعه‌ی منابع کتابخانه‌ای. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد که تا زمان صفوی در نگاره‌های مذهبی به علت نبود مخالفت،‌ چهره‌های انبیا و اولیاء به تصویر کشیده می‌شد اما بعد این دوران به علت مخالفت علمای دینی چهره‌ها پوشانده شده‌اند و هنرمندان با استفاده از نمادهای دینی سعی در نشان دادن تصویر والایی از پیامبر و ائمه‌ی معصومین (ع) داشتند. همچنین با تطبیق روایات حوادث شیعی بحارالانوار در تصویرسازی و شمایل‌نگاری نگاره‌های حبیب‌السیر می‌توان به برداشت تصویری و نمادین هنرمند از رویدادهای شیعی دست یافت. اهداف پژوهش بررسی تصویرآرایی و شمایل‌نگاری پیامبر و امامان شیعی در نسخه‌ی خطی حبیب‌السیر. تحلیل و واکاوی کاربرد مفاهیم و نمادهای شیعی مرتبط با مضامین بحارالانوار در نگاره‌ها. سؤالات پژوهش مضامین مطرح‌شده در نگاره‌های حبیب‌السیر عموماً چیست؟ چگونه می‌توان از بررسی گزارش‌ها و جمع‌بندی‌های بحارالانوار به اصول حاکم بر روایت تصویری پیامبر و امامان شیعه (علیهم السلام) در نگارگری نگاره‌های حبیب‌السیر دست یافت؟ آیا تسلط فرهنگ شیعی در آفرینش نگاره‌هایی حبیب‌السیر تأثیرگذار بوده است؟ حضور علی (ع) به‌عنوان مظهر شیعه در این نگاره‌ها تا چه حد گسترده است؟

Keywords:

حبیب‌السیر , بحارالانوار , تصویرآرایی , پیامبر (ص) , امامان شیعی (ع)