دفاع مشروع در نظام حقوق کیفری ایران

هر انسانی حق دارد در هنگام مواجه شدن با خطر به دفاع از جان، مال و ناموس خود و افرادی که دفاع از آنها بر وی واجب است، اقدام کند. این اقدام در اصطلاح" دفاع مشروع "نامیده میشود که علاوه بر فقه اسلام، قانون مجازات اسلامی کشور ما و قوانین جزایی سایر کشورها نیز به آن پرداخته است. تحقق دفاع مشروع به عنوان یکی از علل موجهه جرم، مستلزم شرایط خاصی است که این موضوع در قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۹۲ نیز مشمول نوآوریها و تغییراتی شده است.دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامی تعریف نشده و بیشتر تاکید این قانون، بر ذکر مصادیق و موارد آن است. با این حال در تعریف دفاع مشروع میتوان گفت که به معنای حق دفع یا برطرف کردن فوری یک خطر فوری است که باید به فوریت صورت گیرد. دفاع مشروع یکی ازعوامل توجیه کننده ی جرم است که با از بین بردن رکن قانونی جرم،توسل به زور علیه دیگری را مباح می کند.فلسفه ی وجودی دفاع مشروع،دفع هر گونه تعرض به»حق«است؛از این رو،اصولا موضوع مورد دفاع همواره یک»حق«است.فعلیت یا قریب الوقوع بودن و غیرقانونی بودن حمله و تناسب و ضرورت دفاع شرایط اصلی دفاع مشروع هستند.در مواد۶۱-۲ و ۶۲۵-۳۰ قانون مجازات اسلامی مقررات دفاع مشروع آمده است.در این نوشتار به تحلیل و نقد این مواد پرداخته شده است.برخی مندرجات این مواد با یک دیگر متضادند،برخی مطالب تکراری و برخی نادرست هستند.حق توسل به زور برای جلوگیری از فرار متهم پیش بینی نشده است.اغلب دادگاه ها تمایلی به ورود در مبحث دفاع مشروع ندارند؛از این رو رویه ی قضایی نیز در این زمینه بسیار ضعیف و ناکارآمد است.در بخش نتیجه گیری مقاله ضمن جمع بندی،پیشنهادهایی مطرح شده است.

Keywords:

دفاع مشروع , حق دفاع , دفاع از خود , عوامل موجه جرم , خطر , امنیت