شعر انتقادی دفاع مقدس (۱۳۶۴-۱۳۶۷) و نقش فرامتن تاریخی بر شکل گیری آن∗ (علمی- پژوهشی)

شعر دفاع مقدس، جریانی ادبی است که حول محور جنگ عراق علیه ایران شکل گرفته است. به واقع، جنگ بـه منزلۀ فرامتنی تاریخی و زمان مند با زمینه های بروز، سیر تاریخی و پیامدهای مشخص ،فی نفسه عاملی برای ایجاد جریانی ادبی است. شعر دفاع مقدس در سه سال پایانی جنگ، فرا متن محور و بیش از همه تحت تأثیر فرامتن های تاریخی- اجتماعی است. ژانر مسلط بر آثار این دوره، غنایی است و شعر انتقادی، برجسته ترین زیر ژانر آن محسوب می شود. بررسی ویژگی های شعر انتقادی از منظر تاریخ ادبی و سه سطح موسیقایی، بلاغی و انگاره ای نشان می دهد که ای آثار،در بازۀ زمانی ۱۳۶۴- ۱۳۶۷ در ارتباط تنگاتنگ تناظری با فرامتن های تاریخی شکل-گرفته اند؛ به عبارت دیگر ،فرو کش کردن هیجان های سال های نخست جنگ، کاهش تحرکات نظامی و آشکار شدن پیامدهای اجتماعی و اقتصادی جنگ، رشد رویکرد انتقادی در شعر دفاع مقدس را در پی داشته است.

Keywords:

شعر دفاع مقدس , ژانر غنایی , زیر ژانر انتقادی , فرامتن های تاریخی- اجتماعی