کارکردشناسیِ واژگانی و بلاغی واژه "أنعام" در آیات قرآن کریم

پس از انسان حیوانات از مهم‌ترین موجوداتی هستند که حقوق آن‌ها بیش از هر موجود دیگری توجه جوامع انسانی را به خود مشغول داشته است. یکی از مسائلی که در قرآن کریم نیز بدان توجه ویژه شده، مسئله حیوانات استکه با توجه به طیف‌های گونه‌گون آن أعمّ از حیوانات اهلی و وحشی و پرندگان و حشرات و آبزیان و خزندگان از زوایایِ دیدِ مختلفی نظیر نحوه آفرینش، منافع کاربردی، جنبه‌های اعجازی (مانند ناقه صالح (ع) و گاو بنی اسرائیل) و وجوه اثباتی برای معاد (مانند الاغ عزیر نبی (ع) به آن‌ها نگاه شده است. در یک تقسیم‌بندی کلی نیز در سوره مبارکه نور حیوانات به سه دسته تقسیم ‌شده‌اند: ۱- خزندگان: ﴿مَنْ یَمْشِی عَلی‏ بَطْنِهِ﴾ (نور/۴۵)؛ ۲- حیوانات دو پا: ﴿مَنْ یَمْشِی عَلی‏ رِجْلَیْنِ﴾ (نور/۴۵)؛ ۳- چهارپایان: ﴿مَنْ یَمْشِی عَلی‏ أَرْبَعٍ﴾ (نور/۴۵) و ۴- گروه دیگری از حیوانات که به این تقسیم‌بندی می‌پیوندد آبزیان هستند، مانند حوت و نون (نهنگ). در پژوهش حاضر بر آنیم تا با ذکر پاره­ای از آیاتی که دربردارنده لفظ "أنعام" هستند، به بررسی و تحلیل جنبه‌های زبان‌شناختی، بلاغی، واژگانی و احیاناً جلوه­های معرفتی این لفظ پر­مدلول و وسیع المحتوی بپردازیم.  

Keywords:

قرآن کریم , حیوانات , انعام , کاربردهای زبانی و بلاغی.