میکرومورفولوژی محوطه نوسنگی مهتاج، دشت بهبهان

یکی از پرسش‌های اساسی در مورد محوطه های دوره نوسنگی فلات ایران کاربری آن‌ها ازنظر میزان یکجانشینی و یا کوچ روی است که تشخیص آن می تواند میزان تحرک انسان را در چشم‌انداز طبیعی در آن دوره مشخص نماید. در همین راستا و نیز باهدف بررسی نقش عوامل انسانی و طبیعی در شکل گیری نهشته های به‌جای مانده در تپه مهتاج (اواخر هزاره هشتم تا اوایل هزاره هفتم قبل از میلاد)، مطالعه میکرو مورفولوژی انجام‌شده است. بر این اساس مراحل مختلف رسوب گذاری مرتبط با فازهای استقراری شناسایی‌شده است که با کف‌سازی، اندود گل اخرا، تعدد پرشدگی‌ها، ذرات فراوان زغال و استخوان، مواد دفعی و مواد آلی و کانی نظیر فسفات همراه بوده است. در این تحقیق علاوه بر کف های استقراری مربوط به فازهای اصلی استقراری، آثار دو کف زیستی دیگر که حاکی از استقرار موقت بوده، دیده‌شده است. ازجمله یافته های مهم دیگر در مقاطع، وجود عارضۀ دفعی مربوط به نشخوارکنندگان متوسط الجثه در تحتانی ترین مرحله استقراری است؛ که می تواند نشان دهندۀ استفاده از محوطه در نیمه دوم هزارۀ هشتم ق.م، توسط کوچ نشینان و دام‌پروران اولیه باشد. مطالعه ژئوشیمیایی نیز نشان می دهد که شرایط قلیایی رسوبات محوطه، در ماندگاری عارضه دفعی مذکور نقش مهمی داشته است. از دیگر نتایج به‌دست‌آمده در این مطالعه شواهد وجود آشفتگی زیستی ناشی از فعالیت  جانداران خاکزی در بین لایه ها و نیز بروز برخی پدیده های فیزیکی ناشی از تغییرات دما، مانند ترک های گلی ایجادشده در اثر گرما و پیچ و تاب خوردگی های جریانی و وجود گر هک‌های اکسید آهن به‌صورت پراکنده است که همگی نشان دهندۀ استفادۀ کوتاه مدت و فصلی از محوطه در طی فصول خنک و مرطوب تر سال است. این نتیجه با شرایط جغرافیایی و اقلیمی امروزی دشت بهبهان و نیز دیگر شواهد باستان‌شناسی محوطه از قبیل حجم کم نهشته ها و تراکم پایین یافته های آن مطابقت دارد.

Keywords:

Pre-pottery Neolithic , Iranian Plateau , Behbahan Plain , Micromorphology , Tapeh Mahtaj , Early Animal Herding. , نوسنگی بی‌سفال , میکرومورفولوژی , تپه مهتاج , دامپروری اولیه