نقش تمثیل در بیان فلسفة برخی عبادات و مستحبات در معارف بهاء ولد

تمثیل یکی از ابزارهای بلاغت در انتقال مفاهیم عقلی است. بهاء ولد در «معارف» با بهره‌گیری از این عنصر تصویرساز، توانسته نثر ساده را به نثری شاعرانه بدل کند. در این پژوهش به شیوة تحلیلی- کتابخانه‌ای به بررسی نقش تمثیل در روشن کردن فلسفة برخی از عبادات همچون نماز، روزه ...؛ و نیز برخی اذکار و مستحبات در کتاب معارف پرداخته، همین مضامین را در کتاب­هایی نظیر کشف‌المحجوب، فیه مافیه، کیمیای سعادت و مرصادالعباد هم دنبال کرده‌ایم. نتایج این بررسی نشان می­دهد مهمترین فریضه در «معارف»، نماز است که به سه بخش اذان، وضو و اذکار نماز تقسیم شده و بیشترین میزان تمثیل در نماز و آداب آن به کار رفته­است، که 7 مورد آن به نماز و اذکار، 4 مورد به وضو، و 1 مورد به اذان اختصاص دارد. پس از نماز،  نهی از منکر با هفت تمثیل در جایگاه دوم قرار دارد. حج و روزه به یک اندازه و با 3 تمثیل در مرتبة سوم هستند. فضیلت ماه رجب هم برای بهاءولد جایگاه قابل توجهی دارد که در معرفی ارزش آن، به 7 تمثیل پرداخته­است. گفتنی است تمثیل­های معارف همه بر پایة تشبیهات حسی تازه استوارند و کمتر کلیشه­ای هستند، برای همین، با تمثیل­های بهاءولد، لذت درک فرائض و واجبات برای مخاطب بیشتر می­شود، بی آنکه سعی در اجبار و تفهیم داشته باشد.

Keywords:

معارف بهاءولد , تمثیل , عبادت و مستحبات