نقش استعارة تصویری در تحلیل انتقادی کلام: مطالعة کاریکاتورهای سیاسی

هدف مقالۀ حاضر پرداختن به بازنمایی ایدئولوژی در کاریکاتور‌های سیاسی بر اساس دو رویکرد معنی‌شناسی شناختی و تحلیل انتقادی کلام است. در این تحقیق، از میان کاریکاتور‌های سیاسی ایران در سال‌های 1391 و 1392، با موضوع جنگ‌افروزی آمریکا، شش کاریکاتور انتخاب و به دو گروه تصویری و کلامی- تصویری تقسیم شدند. این کاریکاتور‌ها بر اساس نظریة استعارة‌ چندنمودی فورسِویل، و نقش استعاره‌ها در تحلیل انتقادی کلام موسُلف (2012) مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت تا مشخص شود الف) چگونه استعاره‌های ایدئولوژی در دو نمود کلام و تصویر نمایش داده می‌شوند و ب) چگونه استعاره‌های مفهومی می­توانند به عنوان ابزاری مطلوب در جهت رسیدن به اهداف ایدئولوژیکی پیام کاریکاتور‌های سیاسی به کار گرفته شوند. نتایج این تحقیق نشان داد که درکاریکاتورهای سیاسی موجود مفاهیم آزادی، صلح، امنیت و سلامت به صورت جنگ مفهوم‌سازی شده‌است. در گروه نخست که حاوی استعاره‌های تک نمودی (تصویری) بود نمادهای صلح و آزادی در تصاویر به کار رفته و از طریق دو تکنیک تلفیق مفاهیم مبدأ و مقصد و پرکردن غیرمنتظرة بخشی از یک طرحواره، رابطة بین مبدأ و مقصد در ذهن خواننده شکل می‌گیرد و در گروه کاریکاتورهای کلامی-تصویری همین روابط به اضافة نقش تثبیتی نوشتار بادکنکی به نگاشت میان مفاهیم مبدأ و مفهوم مقصد (جنگ) کمک می‌کند. در تمام کاریکاتورهای مذکور همانطور که موسلف ادعا می‌کند، کاربرد استعاره (و برخی سازوکارهای شناختی دیگر) نقش مهمی در ایجاد طنز سیاسی مورد نظر هنرمند، و نمایش یا انتقال روابط ایدئولو‍ژیکی سیاسی مورد نظر کارتونیست ایفا می‌کند.

Keywords:

استعاره‌های کلامی-تصویری , کاریکاتور‌های ‌سیاسی , ایدئولوژی , معنی‌شناسی‌شناختی , تحلیل انتقادی کلام