مفهوم شناسی «و الشّاخِصُ عَنکُم مُتدارَکٌ بِرَحمةٍ مِن رَبَّه» در خطبه سیزدهم نهج البلاغه و تحلیل آن

یکی از مسائل پس از جنگ جمل، خطبه امیرمؤمنان (ع) در توصیف مردم بصره و توبیخشان و توصیه به ترک آنان با عبارت «الشَّاخِصُ عَنْکمْ» است که در خطبه سیزدهم نهج‌البلاغه آمده است. مترجمان نهج‌البلاغه معانی: وانهادن، رخت بر بستن، دوری گزیدن، بیرون رفتن، ترک کردن و بیرون رفتن از شهر را از این عبارت، فراروی محقّقان نهاده‌اند. امّا از آن‌جا که در مضامین دینی، ترک، صورت‌های گوناگونی دارد از قبیل: هجرت از دارالکفر به دارالایمان همچون هجرت از مکّه به مدینه؛ رها نمودن صفات ناپسند قومی، جدا شدن اهل حقّ از اهل باطل در اجتماع، و ترک هم‌نشینی فساق؛ این مقاله با بهره‌گیری از دلایل زبانی، تاریخی و سیاقی اثبات می‌کند که مقصود از ترک، خروج از شهر بصره است که مخاطبان امام در جهت حفظ دین خود، ملزم به انجام آن بوده‌اند. امّا باید توجّه نمود که این بیان در جهت نکوهش مردم بصره نیست، بلکه در جهت بیان راه‌کاری است به ایشان برای برون رفت از وضع نامطلوبشان، لذا منافاتی با این امر که بعدها در میان ایشان انسان‌های خوبی به وجود آید ندارد.

Keywords:

بصره , توصیف , مجالست , ترک , فاسقان