تحلیل نشانه‌شناسی تصویر ناصرالدین شاه بر سطح نخستین اسکناس ایران(به‌مثابه یک متن تصویری و بُعدی نوین از ابعاد گرافیک ایران)

نشانه‌شناسی یکی از روش‌های تحلیل متون است که به مطالعه نظام‌های نشانه‌ای برای درک دلالت‌های پنهان و آشکار نشانه‌ها می­پردازد. به نظر می‌رسد نظام نشانه‌ای در دوران سلطنت ناصرالدین شاه موفق شد تا با استفاده از ابزارهای تبلیغاتی نوین از جمله اسکناس -که محصول ورود مدرنیته به ایران بود- در ساخت هویت مدنظر خویش بهره­گیرد؛ ضمن آن­که متن تصویری مذکور به دلیل ترکیب نشانه‌های تصویری و نوشتاری، بستر شکل‌گیری بُعدی نوین از ابعاد طراحی گرافیک ایران به نام طراحی اسکناس گردید. این پژوهش از نوع کیفی و به روش تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات آن مبتنی بر داده‌های کتابخانه‌ای و مطالعه اسناد تصویری می‌باشد. رویکرد پژوهش بر پایه طبقه‌بندی پیرس از نشانه‌ها مشتمل بر نمود، تفسیر و موضوع شکل گرفت؛ تا بر اساس آن، بتوان به این پرسش پاسخ داد که، تفسیر حاصل از تحلیل نشانه‌شناسی چاپ عکس چهره ناصرالدین شاه بر سطح نخستین پول کاغذی ایران چه بود؟ بر مبنای الگوی یاد شده، طراحی و تولید اسکناس با عکس ناصرالدین شاه، به عنوان نمود و جایگاه وی در رأس هرم قدرت، به عنوان موضوع تعیین شد؛ و اما نتایج حاصل از تفسیر آن، دلالت‌گر استمرار سنت چهره‌نگاری و پیکرنگاری درباری، ساز و کار برجسته‌سازی چهره قدرت، ابزاری ایدئولوژیک برای تولید و تثبیت مشروعیت‌بخشی قدرت حاکمو رسانه تبلیغاتی مصور عمومی شناخته شد. تفسیرهای مذکور بیانگر تحقق هدف مقاله، یعنی دست‌یابی به دلالت‌های پنهان یا ضمنی نشانه مذکور است که به مدد نظریه‌ای ورای تحلیل‌های فرمالیستی و تاریخی به نام طبقه بندی پیرس از نشانه‌ها محقق گردید.

Keywords:

نشانه شناسی , اسکناس , تفسیر , ناصرالدین شاه