برهان در فلسفه کانت

در اندیشۀ کانت، برهان به معنای واقعی کلمه در شناخت فلسفی وجود ندارد و تنها در شناخت‌ ریاضی جاری است. وی دلیل این امر را در شهودی‌بودن دلایل ریاضی می‌داند و معتقد است که یک دلیل یقینی، تنها تا آنجا که شهودی است، برهانی می‌باشد؛ بنابراین باید دید شهود از نظر کانت چیست و چه نسبتی با برهان واقعی در اندیشه وی دارد؟ بنابراین مقاله حاضر با روش توصیفی_تحلیلی در صدد است نخست روشن کند که منظور کانت از شهودی که یک دلیل یقینی تنها با تکیه بر آن وصف برهان را می‌پذیرد چیست و سپس چنین شهودی چه نسبتی با برهان دارد؟ آیا شهود مورد نظر بر ساختار برهان نیز ربط پیدا می‌کند یا تنها به مبادی برهان مربوط می‌شود؟ بررسی حاضر نشان داد اولاً شهود مورد نظر کانت در بحث برهان، شهود محض است و او مصداق آن را زمان و مکان می‌داند که عامل پیوند‌دهندۀ شهود تجربی در فاهمه می‌باشند و همین دو شهود هستند که همه شناخت‌های برهانی و ضروری ریاضیات بر آنها مبتنی است؛ ثانیاً از نظر وی در‌نهایت تنها اصول متعارف و مبادی برهان شهودی هستند و بنابر‌این تمایز برهان از استدلال فلسفی تمایز ماهوی نخواهد بود؛ بلکه به شهودی‌بودن مقدمات استدلال قیاسی مربوط می‌شود‌ نه ساختار برهان.

Keywords:

کانت , ابن سینا , شهود اصول متعارف , تعریف , برهان