کاربرد تصاویر ماهواره ای در شناسایی ابرهای گرد و خاکی ناشی از طوفانها

با توجه به اهمیت فرسایش بادی در مناطق مختلف ایران، مطالعات و پژوهشهایی در زمینههای مناطق تحت سیطره فرسایش بادی، منشاءیابی ماسه های روان و به شکل خیلی محدودتری تحقیقاتی بر روی طوفان ها انجام گرفته است . دفتر فنی تثبیت شن و بیابان زدائی با همکاری شرکت مهندسین مشاور توسعه و احیای کشاورزی (1381) ، بر اساس طرح شناسایی کانونهای فرسایش بادی و تعیین اولویت های اجرایی مشخص کرد که 14 استان کشور تحت تأثیر فرسایش بادی قرار دارند . از بین آنها استان سیستان و بلوچستان با 229174 هکتار بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده است . سهم منطقه سیستان در این استان از نظر مناطق تحت سیطره فرسایش بادی به دلیل فراوانی وقوع طوفانهای غبارزا، نسبت به سایر مناطق بیشتر است . Washington و همکاران (2000) نیز منطقه سیستان ایران را یکی از مراکز طوفان زایی معرفی می کنند که در آن بطور متوسط سالانه بیش از 70 روز طوفان های گرد و غبار وجود دارد . این منطقه به طور عمده جلگه ای پهناور است که در شرق ایران و شمال شرقی استان سیستان و بلوچستـان واقع شده است . از ویژگی های عمده آن باد های صد و بیست روزه سیستان است . این باد از حدود اوایل خرداد تا اواخر شهریور ادامه دارد . در سال های اخیر با پیشرفت فناوری سنجش از دور، پژوهش هایی در سطح بین المللی با استفاده از تصاویر ماهواره ای انجام شده است .کنوانسیون بیابان زدایی سازمان ملل متحد United Nations (UNCCD) Convention to Combat Desertification (2001) به نقل از Wang et al با بررسی طوفان های سیاه در شمال غرب چین، ضمن اشاره به ترکیب رنگی نور خورشید در طول موجهای بین /.4 تا /.75 میکرومتر، اثر اندازه ذرات را بر روی میزان پخش آتمسفری در طول موجهای مختلف بررسی کرده و نشان داد، ذراتی که به شکل معلق در طوفانها و در ارتفاع بالا می باشند، باعث پخش طول موج زرد شده و به همین دلیل قسمت فوقانی طوفان ها زرد رنگ دیده میشوند . در مقابل، ذراتی که درشت تر و در ارتفاع پائین تر هستند، میتوانند طول موج قرمز را پخش کنند . بنابراین، این قسمت به رنگ قرمز دیده میشود . طبقات پایین طوفانها نیز به دلیل انکسار در کلیه طول موجها همیشه تیره می باشند . همچنین این کنوانسیون به نقل از تحقیقات Xu Yihui اشاره می کند که در مناطق آب و هوائی خشک و بیابانی، به دلیل پوشش گیاهی کم، میزان بازتاب سطح در طیف مرئی، به رنگ خاکستری تا خاکستری روشن می باشد . میزان این بازتاب شبیه به بازتاب ابرهای کم ارتفاع است، با این تفاوت که برخلاف ابرها، مرز طوفانها دارای آشفتگی و کمتر قابل تشخیص است . تحقیق دیگری توسط Zheng و همکاران (1998) در خصوص طوفان شن و گرد و غبار در شمالغرب چین به تاریخ پنجم ماه می1993 National Oceanic and Atmospheric Administration(NOAA) قابلیت خوبی برای ردیابی طوفانها دارند و میزان بازتاب از قسمت فوقانی طوفانها تفاوتهای آشکاری با میزان بازتاب از سطح زمین دارد . با وجود اینکه استفاده از تصاویر ماهواره ای کاربرد زیادی در بررسی ویژگی های طوفا ن های غبارزا دارد، ولی در ایران گزارشی در ارتباط با این موضوع در دست نیست . این تحقیق سعی دارد با استفاده همزمان از دو نوع تصویر ماهواره ای Moderate Resolution NOAA و Imaging Spectroradiometer (MODIS) و ادغام نتایج حاصله از هرکدام، به شناسایی ابرهای گرد و خاکی بپردازد