صفت‌سازی و صفت‌زدایی در زبان فارسی از دیدگاه سرنمون رده‌شناختی

تحقیق حاضر به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی صفت‌سازی و صفت‌زدایی در زبان فارسی از نگاه سرنمون رده‌شناختی می‌پردازد. این نوشتار به دنبال توصیف و تبیین پدیده‌های صفت‌سازی و صفت‌زدایی در زبان فارسی، بررسی میزان سرنمونگی صفت‌های حاصل از پدیدۀ صفت‌سازی و سرنمونگی اجزاء کلام حاصل از پدیدۀ صفت‌زدایی، و ارزیابی نظریۀ سرنمون رده‌شناختی در تعیین ویژگی‌های سرنمونی اجزاء کلامِ حاصل از این دو پدیده می­باشد. کار پیدا کردن کلمات حاصل از فرایندهای صفت‌سازی و صفت‌زدایی توسط محققان انجام شده است و سپس داده‌های جمع‌آوری­شده بر اساس معیارهای چارچوب نظری تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند و کاربرد آنها در پایگاه دادگان زبان فارسی و پیکرۀ بیجن‌خان مورد بررسی قرار گرفته است. این تحقیق نشان می‌دهد که در فرایند صفت‌سازی تغییراز اسم‌های < شیء، ارجاع> به صفت‌های <شیء، توصیف> صورت می‌گیرد، در صورتی که در پدیدۀ صفت‌زدایی، تبدیل از صفات <ویژگی، توصیف> و <کنش، توصیف> به اسم‌های <ویژگی، ارجاع> صورت می‌گیرد. همچنین در هر دو پدیده ما شاهد غیرسرنمون‌سازی کلمات هستیم. این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که نظریۀ سرنمون رده‌شناختی قابلیت تعیین ویژگی‌های سرنمونی صفت‌ها و اسم‌های حاصل از دو پدیدۀ صفت‌سازی و صفت‌زدایی در زبان فارسی را دارد. مهمترین پیامد نظری این نوشتار تأیید ادعای زبانشناسان نقش­گرا و شناختی در مورد کاربرد بنیاد بودن دستور زبان است.  

Keywords:

صفت‌سازی , صفت‌زدایی , سرنمون رده‌شناختی , نشان‌داری ساختاری , کنش گزاره‌ای , بالقوگی رفتاری