تحلیل فرایند کتاب‌آرایی نسخه‌ی هفت‌اورنگ جامیِ محفوظ در مجموعه‌ی فریر (معروف به جامی فریر)

بیان مسئله: نسخة مصور هفت‌اورنگ سلطان ابراهیم میرزا معروف به جامی فریر محفوظ در گالری فریر،[i] یکی از شاهکارهای مکتب نگارگری مشهد در عصر صفوی است. این اثر در زمان حکمرانیِ سلطان ابراهیم میرزا، برادرزاده شاه تهماسب صفوی تهیه شد و فرایند تهیة آن با برنامه­ریزی دقیق در طول نُه سال در سه شهر مختلف صورت گرفت. مسئلة مورد توجه در این مقاله، مطالعة مراحل کتاب‌آرایی و تحلیلِ تزیینات داخلی در این نسخة مصور است. هدف: هدف از این مطالعه بررسی فرایند کتاب­آرایی این نسخة خطی است که می‌تواند منجر به آگاهی از ترتیب و مراحل اجرای کتاب­آرایی در نسخه‌های خطی آن دوران گردد. سؤال: در این مقاله تلاش می‌شود تا به این سؤالات پاسخ داده شود: مراحل کتاب‌آرایی این اثرِ خطی به چه صورت بوده و از چه نوع تزییناتی جهت آراستن نسخة جامی فریر استفاده شده است؟ روش تحقیق: روش انجام این تحقیق توصیفی-تحلیلی است و در تدوین مباحث نظریِ صورت‌ گرفته از منابع کتابخانه‌ای و پایگاه‌های اطلاعاتی برای دسترسی به اطلاعاتِ موردنیاز، استفاده شده است. نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان می­دهد که مراحل کتاب‌آرایی با نظارت رئیس کتابخانه صورت‌گرفته است و در مرحلة نخست، آماده­سازی برگه­ها (رنگی و ساده) و سپس جدول­کشی و ستون‌بندی آنها صورت‌گرفته است. تعداد ابیات در هر صفحه با توجه ‌به مِسطربندی از پیش تعیین شده و هر یک از عناصر تزیینی علاوه بر کارکرد زیبایی‌شناسی، کارکردی نمادین و مفهومی نیز داشته‌اند. [i] Freer Gallery of Art , Smithsonian Institution,Washington,D.C

Keywords:

هفت‌اورنگ , سلطان ابراهیم میرزا , تزیینات کتاب‌آرایی , مکتب نگارگری مشهد