بررسی تطبیقی تکنیک جووک‌کاری و خاتم‌کاری در صندوق قبر شاه اسماعیل اول صفوی

بیان مسئله: آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی از بناهای باشکوه به‌جامانده، دوران ایلخانی و تیموری است که یکی از مجموعه­های مهم موزه­ای و تاریخی ایران می­باشد. این مجموعه موزه­ای رشته­های مختلف هنری را در خود داراست. از جلوه­های هنر و زیبایی، آثار چوبی بسیار باارزشی است که با انواع متنوعی از فنون اجرایی از جمله خاتم و جووک اجرا شده­­اند. صندوق قبر شاه اسماعیل نیز یکی از نفیس­ترین آثار چوبی است که فنون اجرائی مختلفی در آن مشاهده می­شود. پژوهش حاضر به بررسی و تطبیق نقش­مایه­ها و نحوه اجرای تکنیک جووک و خاتم در صندوق قبر مذکور می­پردازد. هدف مقاله: این پژوهش معرفی و تطبیق نقش‌مایه­ها و روش ساخت خاتم و جووک باتوجه‌به صندوق قبر شاه اسماعیل صفوی بوده، تا از این طریق به شباهت­ها و تفاوت­های موجود بین این دو تکنیک دست یافت. سؤال مقاله: چه تفاوت­ها و شباهت­هایی بین نقش­مایه­ها و روش ساخت خاتم و جووک بر روی این صندوق وجود دارد؟ روش تحقیق: برای انجام این پژوهش روش تحقیق به‌صورت توصیفی- تحلیلی نقوش خاتم و جووک بوده و پژوهش از نوع تحقیقات کیفی با رویکرد تطبیقی می­باشد. بخش اصلی این پروژه بر اساس مطالعات کتابخانه­ای و میدانی مشاهده نقوش و عکاسی صورت‌گرفته است. نتیجه‌گیری: نتایج حاکی از آن است که این نقوش به لحاظ طرح به یکدیگر شباهت داشته و تا حدودی به هم نزدیک هستند ولی در نوع قامه‌بندی و تنوع اشکال به‌کاررفته در جووک به‌مراتب بیشتر از خاتم می­باشد. آثار تاریخی به‌جامانده از دوره­های مختلف این مسئله را بیان می­دارد که نمونه آن در صندوق قبر شاه اسماعیل مشاهده می­شود که خاتم­ها اکثراً به روش گل­بندی اجرا شده­اند ولی برای تکنیک جووک محدودیتی در اجرا و نقش وجود ندارد. تکنیک جووک به لحاظ کارکرد نسبت به خاتم علاوه بر رویه کار، در گره‌چینی‌ها نیز با دقت بسیار بالا انجام شده که تاکنون نمونه شبیه به آن نیز دیده نشده است.

Keywords:

صندوق قبر شاه اسماعیل صفوی , خاتم , جووک , قامه بندی , روش ساخت