بررسی شیوه‌های بلاغی حافظ در تشبیه‌ها و استعاره‌های پرکاربرد

تشبیهات و استعاره­ها بر اثر گذر زمان ابتکار و نوآوری خود را از دست می­دهند و از فهرست صور خیال مطلوب بیرون رفته به تشبیهات و استعاره­های مرده بدل می­شوند. به همین سبب، شاعران برجسته برای جلب نظر مخاطبان با ابتکاراتی در شیوة بیان و تصرفاتی در تصاویر تکراری، آن را با شگردی متفاوت نوسازی می­کنند. حافظ از شاعرانی است که به مدد شگردهای هنری خاص خود، بهترین تصویرهای خیال­انگیز را با تصرفاتی در تشبیهات و استعاره­های پرکاربرد در اشعار خود ثبت کرده­ است. نگارنده در این پژوهش، به روش تحلیل محتوا، شیوه­های بلاغی حافظ در نوسازی تشبیهات و استعاره­های تکراری شعر او را بررسی می­کند. نتایج نشان می­دهد حافظ با توجهی هدفمند به طرح و تبیین انواع وجه­شبه مانند وجه­شبه ناآشنا، متعدد، تفضیلی و دوگانه در تشبیهات تکراری پرداخته ­است. همچنین با به­کارگیری انواع تشبیه مضمر، تعلیل، جمع، مقید و موقوف­المعانی، تشبیه تفضیل در ساخت­های ختلف و متنوع آن، به خلق فضاسازی­های تازه و تصاویر بدیع شاعرانه در تشبیهات متعارف روی آورده‌ است. نبوغ­ شاعر در نوآوری استعاره­های پرتکرار، از طریق ترکیب­های وصفی بدیع و آشنازدا، گاه با ساختار بدل بلاغی و نیز تأویل صفت در قالب جمله کاملا مشهود است. تجمیع و پیوند آرایه­ها شگرد دیگر شاعر در ماندگاری و پویایی شعر او در این زمینه است.

بررسی شیوه‌های بلاغی حافظ در تشبیه‌ها و استعاره‌های پرکاربرد Keywords:

حافظ , تشبیهات تکراری , استعاره‌های پرکاربرد , نوسازی تشبیه