ارزیابی و مدلسازی تلفات تبخیر و باد بردگی سامانه آبیاری عقربه‌ای در منطقه مغان

سابقه و هدف: ارزیابی هر دستگاه آبیاری و تحلیل کارایی قابل اندازه‌گیری آن دستگاه در شرایط واقعی، یک ابزار مدیریتی است که به استفاده کننده دستگاه امکان می‌دهد تا بتواند از آنچه که در دسترس دارد به بهترین شکل ممکن استفاده نماید. ازآنجاکه نواحی مختلف ایران دارای آب‌وهوای خشک و نیمه‌خشک می‌باشد، به دست آوردن میزان واقعی تلفات تبخیر و باد بردگی و همچنین استفاده بهینه از آب، در راستای مدیریت پایدار منابع آب از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. از طرفی برآورد تلفات تبخیر و باد‌بردگی توسط مدل‌های ارائه شده در شرایط اقلیمی مختلف، نتایج متفاوتی را در بر‌داشته و ارائه مدل مرجع امکان پذیر نیست، لذا هدف از این تحقیق بررسی پارامترهای موثر اقلیمی بر تلفات تبخیر و بادبردگی سامانه عقربه ای و ارائه مدلی بهینه با استفاده از رگرسیون چند متغیره در منطقه مورد مطالعه می‌باشد. مواد و روش‌ها: این تحقیق در استان اردبیل و در شهرستان پارس آباد و در بخش شش کشت و صنعت مغان، در سرعت‌های باد 0-3،3-6 (متر بر ثانیه) و در سه تکرار انجام شد. آزمایشات بر روی دو سیستم عقربه‌ای موجود در بخش 5 و 6 کشت و صنعت مغان (1-4-6 و 1-8-6) انجام شد که دو تیمار طرح را شامل گردید. ارتفاع متوسط این منطقه از سطح دریا 32 متر می‌باشد. برای انجام آزمایش، دو ردیف قوطی با زاویه ͦ 3 نسبت به یکدیگر در مسیر شعاعی و به مرکزیت سامانه عقربه‌ای با فاصله 10 متر از هم قرار گرفتند. آبپاش بکار رفته در این تحقیق آبپاش مدل F33AS 11/64˝ با قطر پاشش 26متر بود و فشار کارکرد آبپاش‌ها در حدود 45/4 بار بود. یافته‌ها: نتایج نشان‌داد راندمان سامانه در سرعت باد 0 تا 3 و 3 تا 6 به ترتیب برابر 47/89 و 47/84 درصد بوده و عوامل موثردر تلفات تبخیر و باد‌بردگی، شامل سرعت باد، درجه حرارت، رطوبت نسبی، قطر نازل و کمبود فشار بخار اشباع میباشد. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده در سسامانه عقربه‌ای، عامل باد بیشترین تأثیر و کمبود فشار بخار اشباع کمترین تأثیر را بر تلفات تبخیر و باد بردگی داشته است. همچنین معادله تلفات تبخیر و بادبردگی با شرایط جوی منطقه به‌دست آمد، که دارای بهترین برازش با مقادیر اندازه‌گیری شده بود. نتایج نشان داد، اختلاف میانگین مقادیر مدل شده و مشاهداتی در سطح اعتماد یکدرصد معنیدار نمی‌باشد. علاوه بر این، میزان تلفات تبخیر و باد بردگی اندازه‌گیری شده بین 7 تا 18 درصد و مدل‌سازی شده بین 10 تا 18 درصد متغیر می‌باشد. نتیجه‌گیری: نتایج ارتباط مستقیم تلفات و بادبردگی را با سرعت باد در منطقه نشان داد. به‌طوری‌که در سرعت باد کمتر از 3 متر بر ثانیه پارامترهای ضریب یکنواختی، یکنواختی توزیع و راندمان‌های پتانسیل و واقعی ربع پایین در محدوده مناسبی قرارگرفته و در سرعت‌های متوسط و زیاد باد، پارامترهای ارزیابی آن در محدوده مطلوبی قرار نمی‌گیرد و این نشان‌دهنده اهمیت طراحی سامانه عقربه‌ای در مناطق باد خیز می‌باشد.

Keywords:

تلفات تبخیر و باد بردگی , راندمان , سرعت باد , رگرسیون چند متغیره