تأثیر مداخله ی آموزشی‌‌ مبتنی بر نظریۀ رفتار‌‌ برنامه‌‌ ریزی‌‌شده، در پیشگیری از سوء‌‌مصرف مواد روان‌گردان در دانش‌‌‌آموزان دختر دبیرستان‌‌های شهر ایلام

مقدمه: ﻣﺼﺮف مواد مخدر و روان‌گردان، آﺛﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و وﻳﺮاﻧﮕﺮی بر ﺟﺴﻢ و روح اﻧﺴﺎن دارد و سبب اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎاﻣﻨﻲ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ شده اﺳﺖ. با توجه به اینکه درمان اعتیاد دشوار است، همواره بر پیشگیری تأکید می‌‌شود؛ به همین علت، پژوهش حاضر‌‌ با هدف تعیین تأثیر مداخلۀ ‌‌آموزشی‌‌ مبتنی بر نظریۀ‌‌‌‌ رفتار برنامه‌‌ریزی‌‌شده، در پیشگیری از سوء‌‌مصرف مواد روان‌گردان در دانش‌‌آموزان دختر دبیرستان‌‌های شهر ایلام در سال 1397-1396 انجام شد. مواد و روش‌‌ها: این پژوهش، مطالعه‌‌‌‌‌ای RCT در سال تحصیلی 1397-1396 است که در آن، 120 نفر از دانش‌‌‌آموزان به‌طور تصادفی، در گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامۀ ‌‌محقق‌‌‌‌‌ساخته بر اساس نظریۀ ‌‌رفتار برنامه‌ریزی‌شده بود که پس از تأیید روایی و پایایی، در دو مرحلۀ ‌‌پیش‌‌آزمون و پس‌‌آزمون از آن استفاده گردید. محتوای آموزشی بر اساس نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده و نتیجۀ تجزیه‌وتحلیل داده‌های اولیه، طراحی و در 5 جلسۀ مداخله اجرا شد. پس‌آزمون یک ماه بعد از اجرای آموزش‌ها انجام و داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS vol.22، با آزمون‌های آماری شایپرو ویلک، آزمون t مستقل و زوجی تحلیل شدند. یافته‌‌های پژوهش: نتایج آزمون‌های تحلیل کوواریانس و آزمون تی زوجی نشان داد مداخلۀ ‌‌آموزشی بر ارتقای آگاهی نسبت به رفتار دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ایلام دربارۀ ‌‌پیشگیری از سوءمصرف مواد روان‌گردان، در سطح خطای کمتر از 1 درصد مؤثر بوده است؛ مداخلۀ ‌‌آموزشی بر ارتقای نگرش نسبت به رفتار دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ایلام دربارۀ ‌‌پیشگیری از سوءمصرف مواد روان‌گردان، در سطح خطای کمتر از 1% تأثیر دارد؛ همچنین در سطح خطای کمتر از 1 درصد، مداخلۀ ‌‌آموزشی بر ارتقای هنجارهای انتزاعی، ارتقای قصد رفتاری دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ایلام دربارۀ ‌‌پیشگیری از سوءمصرف و ارتقای قصد رفتاری دانش‌‌‌‌‌آموزان شهر ایلام دربارۀ ‌‌پیشگیری از سوءمصرف مواد روان‌گردان، در سطح خطای کمتر از 1 درصد مؤثر بوده است. بحث و نتیجه‌گیری: مداخلۀ ‌‌آموزشی مبتنی بر نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده، بر رفتارهای پیشگیری‌کننده از مصرف مواد روان‌گردان در گروه مداخله مؤثر است. استفاده از فن‌های آموزشی با تکیه ‌بر الگوهای تغییر رفتار، آموزش مهارت‌های زندگی و توانمندسازی دانش‌‌‌‌‌آموزان، به‌‌‌‌‌منظور پیشگیری از اعتیاد و سوءمصرف مواد، به مسئولان آموزش‌وپرورش و سایر نهادهای ذی‌ربط توصیه می‏شود.

Keywords:

Female students , Prevention , Planned behavioral theory , Psychotropic substance abuse , پیشگیری , سوء‌‌مصرف مواد ‌‌روان‌گردان , نظریۀ‌ رفتار برنامه‌‌ریزی‌‌شده , دانش‌آموز دختر