نقد روان‌شناسي قهرمان رمان «العطر الفرنسي» با تکيه بر نظريۀ مکانيسم‌هاي دفاعي فرويد

رمان «العطر الفرنسي» اثر امير تاج السّر(1960م- تاکنون) از نويسندگان سوداني، روايتگر زندگي بخشي از جامعۀ سودان است که در محلّۀ «غائب»، به دور از توجّه و عنايت حکومت، با مشکلات اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و رواني دست و پنجه نرم مي‌کنند. قهرمان اين رمان (علي جرجار) به عنوان نمايندۀ قشر ضعيف جامعۀ سودان، براي فرار از فشارهاي رواني و اميال واپس‌زدۀ خويش، از مکانيسم‌هاي دفاع رواني استفاده مي‌کند. مکانيزم‌هاي دفاعي، فعّاليّت‌هايي رواني هستند که در قبال پديد‌آمدن اضطراب و مفيد واقع نشدن فعّاليّت‌هاي منطقي براي دفع اين اضطراب‌ها به وجود مي‌آيند. اين مقاله بر آن است تا به روش توصيفي-تحليلي و با استفاده از نقد روان‌شناسي، ضمن تعريف و تبيين مکانيسم‌هاي دفاعي، نشان دهد که قهرمان رمان چرا و چگونه از مکانيسم‌هاي دفاعي بهره‌برده و کدام مکانيسم، کاربرد بيشتري داشته‌است و علّت بهره‌برداري بيشتر او چيست. نتيجۀ به دست آمده اين است که اضطراب و تنش نوروتيک، مهم‌ترين عامل استفادۀ وي از مکانيسم‌هاي دفاع رواني بوده که با توسّل به آن، سعي کرده از ترس خود بکاهد و خويشتن را در حاشيه امني نگه دارد و با استفاده از مکانيسم‌هاي دفاعي گوناگون، به خصوص خيال‌پردازي که نشانۀ شخصيّت‌هاي ناپخته وبلوغ­نيافته است، سعي بر آن دارد تا ضمن فائق‌آمدن بر مسائل و اضطراب‌هاي ايجاد شده، پاسخي درخور به نيازهاي خود دهد، امّا ارتباطش را با واقعيّت از دست داده، دچار فروپاشي شخصيّت (اسکيزوفرني پارانوئيدي) شده و به جنون کشيده‌ مي‌شود.

Keywords:

نقد روان‌شناسی , فروید , مکانیسم‌های دفاعی , امیرتاج السّر , العطر الفرنسی