ارزیابی اثرات اجرای ابرپروژه بین الحرمین شیراز بر اجتماع محلی پیرامونی آن

ابرپروژه‌ها به‌عنوان یکی از ابزارهای مدیریت شهری برای ایجاد فرصت­های رشد اقتصادی، کارآفرینی و جذب سرمایه‌های ملی و بین‌المللی در بسیاری از کشورهای بیشتر و کم‌تر توسعه­یافته مطرح شده‌اند. این دست پروژه‌ها دامنه اثر وسیعی دارند و گروه‌های اجتماعی زیادی را تحت تأثیر قرار می‌دهند: جابه‌جایی‌های جمعیتی به­دلیل خروج برخی از ساکنان و استقرار گروه‌های جدید، تغییر هویت محله‌ها و ایجاد محیط کالبدی بیگانه برای ساکنان، اثرگذاری بر نوع و کیفیت اشتغال محدوده و یا وعده‌های تحقق‌نیافتۀ حل بحران‌های اجتماعی و از دست رفتن اعتماد به بخش عمومی. پروژه بین‌الحرمین شیراز نیز با انگیزه متوازن نمودن خدمات شهری و ایجاد فضاهای با کیفیت شهری در هماهنگی با بناهای تاریخی، مذهبی مجاور، یعنی دو حرم مطهر حضرت احمدبن­موسی (ع) و حرم مطهر سید علاءالدین در دستور کار شهرداری شیراز قرار گرفت. این مقاله اثرهای اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیط زیستی اجرای این پروژه بر ساکنان دو محلۀ مسکونی پیرامونی، اسحاق بیگ و لب آب را بر پایه پرسش از ساکنان این محلات ارزیابی می‌کند. این پرسش‌ها برای گردآوری داده‌های مورد نیاز بر پایه نظریه اثر برنامه و نیز پژوهش‌های پیشین تعیین شدند و 375 نفر از ساکنان به آن­ها پاسخ دادند. پاسخ‎ها با انتخاب مدل رگرسیون چندگانه سلسله­مراتبی تحلیل شدند. نتیجه تحلیل بیانگر این است که تمام 25 شاخص به­کاررفته در مدل تحلیل پژوهش دارای رابطه معنادار با معیارهای سطح بالاتر هستند و کفایت لازم در پوشش معیارهای مورد نظر را دارند. بیشترین اثر در بعد کالبدی و در معیار دسترسی به امکانات و تسهیلات بوده­است، اما این پروژه در شاخص‌هایی چون افزایش ساخت­وساز و بهبود کیفیت بناها- که جزئی از اهداف ساخت این پروژه نیز بوده‌اند- کم‌ترین اثر را داشته‌است. این پروژه‌ در بعد اجتماعی و در مواردی چون افزایش اعتماد به شهرداری و نهادهای دولتی و سازمان‌های مردمی و تمایل به همکاری با آن‌ها، وجود مکان یا واقعه خاطره‌انگیز، تمایل به ماندگاری، رابطه با همسایگان و هم‌محلی‌ها و استفاده از فضاهای عمومی کم‌ترین اثر مثبت را داشته‌است.  

Keywords:

Evaluation , Megaproject , Impact Evaluation , Multiple Hierarchical Regression , Beinolharamein Complex of Shiraz. , ارزشیابی , ابرپروژه , ارزیابی اثر , رگرسیون چندگانه سلسه­ مراتبی , مجتمع بین­ الحرمین شیراز.