قابلیت سنجی منطقه ۵ شهر تبریز در پیاده سازی اصول رشد هوشمند شهری

رشد هوشمند شهری انطباق نیازهای کالبدی، اجتماعی و اقتصادی کنونی و آینده جوامع شهری با تکیه‌بر سه مفهوم اختلاط کاربری، دسترسی و تراکم در محیط‌های شهری و خلق مکان‌هایی با ویژگی‌های منحصر به‌فرد به‌منظور کاهش هزینه‌های شهرسازی و آسایش شهروندان است. هدف این پژوهش بررسی و قابلیت‏سنجی وضعیت رشد هوشمند در محدودة منطقة ۵ شهر تبریز است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش‌شناختی توصیفی - تحلیلی است. برای انجام این پژوهش ۳ شاخص رشد هوشمند شامل مدیریت کالبدی و حفاظت از فضاهای باز، اختلاط کاربری و شبکة دسترسی و حمل‌ونقل موردمطالعه قرار گرفتند. در بخش نخست تحقیق اقدام به سنجش وضعیت توسعة کالبدی منطقة طی سه بازه زمانی ۶۳، ۸۷ و ۹۵ شد. در بخش دوم پژوهش وضعیت اختلاط کاربری اراضی و شبکه دسترسی محلی و ناوگان حمل‌ونقل عمومی اتوبوس، تاکسی و مترو و کیفیت شبکه دسترسی مورد ارزیابی قرار گرفت. در فرایند پژوهش از نرم­افزارهای Arc Gis وGoogle Earth و همچنین ابزارها و مدل‌های تحلیل‌گر شبکه و  Z-scoreاستفاده شد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد در بعد شاخص اختلاط کاربری، با توجه به کارکرد ناحیه‌ای - منطقه، کاربری‌های مسکونی، تجاری و گردشگری و جهانگردی دارای بیش‏ترین حجم اختلاط بوده‌اند که شاخص نهایی اختلاط با مقدار 6/1 زیاد ارزیابی شد. در بخش نهایی به‌منظور تعیین وضعیت دسترسی و کیفیت خدمات ناوگان عمومی ازطریق ابزار تحلیل شبکه با درنظرگرفتن فضای فاصله‌ای منهتن در یک فضای ۵۰۰ متری شعاع دسترسی به مسیرهای ارتباطی در محیط ArcMap مدل‌سازی شدند که شاخص دسترسی بر اساس مدل تحلیل شبکه در محدوده‌های چهارگانه اصلی به ترتیب برای تاکسی، اتوبوس و سپس مترو قابل دارای بهترین وضعیت ارزیابی شدند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد مدیریت توسعه کالبدی منطقه‏ی ۵ شهر تبریز با نوسان همراه بوده و توسعه‏ی کالبدی آن بعد از دهه ۸۷ به بعد روند زایشی به خود می‌گیرد که بیش‏ترین روند توسعه ‏ی آن به سمت فضاهای بیرون از منطقه در محدوده‌ی شرق بوده است.

Keywords:

رشد هوشمند شهری , برنامه ریزی حمل و نقل , توسعه پایدار شهری , الگوی فضایی کاربری زمین , منطقه ۵ شهر تبریز