جستاری در کهن‌واژگان مشترک تفسیر قرآن کمبریج با اشعار سبک خراسانی

ره‌یافت به ذخیره‌های واژگانی متون کهن و شناخت آنها، افزون بر کارآمدتر نمودن و غنی‌سازی بیشتر گسترة واژگان زبان فارسی، گامی مؤثّر در بررسی سیر تاریخی زبان فارسی در حوزة لغات و اصطلاحات خواهد بود. تفسیر قرآن مجید، معروف به تفسیر کمبریج، یکی از ارزشمندترین آثار در بررسی جایگاه متون منثور در زبان‌شناسی تاریخی و پژوهش‌های واژه‌شناسی متون کهن است. اهمّیت واژگانی این کتاب، فراتر از یک تفسیر قرآن است و در این زمینه با بسیاری از شاهکارهای ادب فارسی برابری می‌کند. یکی از سازوکارهای قابل اعتنای این تفسیر و شاید وجه تمایز شاخص آن در قیاس با دیگر ترجمه‌های کهن قرآن، همسانی پرکشش و شیرین واژگانی و ساختاری زبان آن با اشعار سبک خراسانی؛ بویژه در کاربرد گونة بایسته و سامان‌یافتة واژه‌هاست. این مقاله با نگاهی ویژه به اثر ارجمند تفسیر قرآن کمبریج به عنوان نمونه‌ای گرانقدر از گنجواژه‌های زبان فارسی، به موضوع ارزش زبان‌شناختی و واژگانی متون کهن پرداخته است. به این منظور، با محوریت مقایسة واژگانی تفسیر کمبریج با اشعار سبک خراسانی، 36 واژة شاذ و نادر از این کتاب انتخاب و با 40 متن کهن فارسی متعلّق به قرون چهارم تا ششم هجری مقایسه شده‌ است که از این تعداد 18 منبع از آثار منظوم، 10 منبع از آثار قرآنی، 6 منبع از فرهنگ‌های فارسی و عربی به فارسی و 6 منبع از دیگر آثار منثور کهن هستند. داده‌های آماری این پژوهش و سنجش، در بخش نتیجه‌گیری، ارائه و تحلیل و ارزیابی شده است. 

Keywords:

تفسیر قرآن کمبریج , واژگان , اشعار سبک خراسانی , متون قرآنی , فرهنگ‌ها