نقد کتاب: هفت اقلیم «عقل» در روششناسی حقوق بینالملل نگاهی تحلیلی به کتاب «سیر عقل در منظومه حقوق بینالملل»

روششناسی حقوقی علمی است که از «شکل حقوق» سخن میگوید و به «ماهیت» آن کاری ندارد. ازاین­رو «مکانیک حقوق» یعنی مجموعه نیروهایی را که در شکلگیری و رشد و تحول حقوق دارای سهمی موثر دارند بررسی و تشریح میکند. روششناسی به همان اندازه که به روشهای عملی مجالس قانونگذاری منعطف است، به روشهای مورد عمل محاکم و مراجع اداری نیز توجه کامل دارد. اصولا روششناسی به تمامی آنچه به راه­حل مسائل کمک کند علاقهمند است. بنابراین، به خود مسائل و راهحلها اعتنا ندارد، بلکه به عوامل موثر در شناخت مسائل و راهحلها متوجه است. در دوران حاضر که هر جامعه با زیادت، بیثباتی و گاه تناقض قواعد و مقررات حقوقی روبه­روست، و مشکلات فنی و اجتماعی ناشی از تفسیر نظامهای مختلف حقوقی اعم از بینالمللی و ملی همچنان برجاست، شناسایی و اجرای روشهای «حقوق» بسیار ضروری است. این روشها در تشخیص حد و حدود دعاوی و استنباط راهحلها و چگونگی اقامه دلایل طرفهای دعوا، شیوه مذاکره شاغلان حرفهای حقوقی و نحوه تنظیم یا انعقاد قراردادها از اهمیت فراوان برخوردارند. در پهنه گسترده حقوق بینالملل نیز دیری است که قواعد و مقررات حقوقی دچار تورمی افسارگسیخته شده است. در چنین وضع و حالی به همان اندازه که حوزههای مختلف اجتماعی با «حقوق» به نظم کشیده شده و در نتیجه، قواعد بیشماری پدید آمده است، حجم آرا، نظرها و ارزیابیهای علمی نیز بسیار بالا رفته است. ازاینرو پرداختن به این روشها از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. در قلمرو روش­شناسی حقوقی، ایرینگ، پورتالیس، ژنی، دموگ، کلا طلایهداران این علم به شمار میآیند. نیز آثار علمی کاستبرگ، برژل، مارتن، بوس، کورتن که در چند دهه اخیر نگاشته شدهاند از رشد و توسعه این شاخه علمی در قلمرو حقوق بینالملل خبر میدهند. در ایران تا کنون درباره روششناسی حقوقی، تحقیقی جدی به عمل نیامده است. به نظر میرسد که کتاب سیری در منظومه حقوق بینالملل تا حدودی این خلا را پر کرده باشد. این مقاله خواهد کوشید این کتاب را که در هفت فصل تدوین شده است به­طور مختصر تحلیل کند.

Keywords:

روششناسی حقوقی , روش , حقوق بینالملل