ادبیات تطبیقی و سینمای ایران (جستاری در مفهوم کنایه در درام اجتماعی جدایی نادر از سیمین)

ادبیات تطبیقی زمینههای پژوهشی فراوانی را فراروی پژوهشگران باز کرده است، یکی از این زمینهها، مطالعات میان­رشتهای است. ارتباط میان سینما و ادبیات به­مثابه دو هنر بشری، بر کسی پوشیده نیست و کارگردانان نمایش­های اجتماعی برای مخاطب­پسندترکردن درام خود، گفتگوها (دیالوگها) را با کنایههای شیرین و به­جا پرمغزتر میکنند تا جنس گفتگوها به محاورات مردم نزدیکتر شود. پژوهش حاضر به روش کیفی و مطالعه سمعی- بصری و تحلیل محتواست، بدین­صورت که درام یادشده با استفاده از لوح فشرده بررسی شده، سپس گفتگوهای آن را یادداشت­برداری کرده و درنهایت تحلیل شده است. برمبنای مکتب­های ادبیات تطبیقی، رویکرد این جستار به مکتب آمریکایی است که درپی تدوین قواعد ثابت و محدودی نیست. دلیل گزینش درام پیش­گفته نوع اندیشه هنری کارگردان، ویژگی دراماتیک آن و سبک خاص کارگردان بوده است. در درام جدایی نادر از سیمین، بیش از آنچه انتظار میرود با گفتگوهایی که مردم در زندگی روزمره خود استفاده میکنند، روبه­رو هستیم. کنایه در این درام در سه مقوله کنایه قاموسی، کنایه زبانی و کنایه ابداعی بررسی شده است. کنایهها در این اثر، نه آنچنان شاعرانه و دور از ذهن هستند و نه سطحی و یک­دست؛ یعنی با توجه به موقعیت هر شخصیت و روند داستان کنایهها به­کار میروند. در هفتاد و شش کنایهای که در این درام به­کار رفته، چهل و سه کنایه از گونه زبانی، بیست و سه مورد قاموسی و هشت مورد ابداعی هستند. درام یادشده بیش از آنکه به بیان لایههای پنهان و شفاف­سازی عقدههای اجتماعی و ارائه راهکار بپردازد، به مسائل روزمره اجتماعی پرداخته است.  

Keywords:

ادبیات تطبیقی , کنایه , درام , جدایی نادر از سیمین , اصغر فرهادی