تحلیل و نقد بنیانهای اندیشه نواعتزالی در نظریه تفسیری امین خولی

از بنیانهای نظریه تفسیر ادبی امین خولی، اندیشههای نواعتزالی است. این مقاله با رویکرد تحلیلی-انتقادی مبتنی بر داده-های اسنادی، ضمن معرفی نظریه خولی، مختصات جریان فکری نومعتزله را در نظریه خولی که در رهیافتهای تفسیری بعد او، موثر بوده، آشکار و نقد کرده است. از امتیازات مبانی نواعتزالی خولی، رویکرد تفسیر اجتماعی نظریه اوست. در مقابل کاستیهای ناشی از جریان نومعتزله، چالشهایی را متوجه آن ساخته ازجمله نگاه نوآورانه در تمام ابعاد دین، گسست پیوند با سنت تفسیری، نسبیبودن فهمها از قرآن و غلبه متنمحوری در تفسیر. همچنین فقدان نگاه وحیانی به عقل از آسیبهای این نظریه است؛ ضمن اینکه توجه افراطی به فهم مخاطبان اولیه و غفلت از فرهنگسازی قرآن، زمینهساز گرایش به تفسیر فرهنگی خواهد شد. بنیانهای نواعتزالی نظریه خولی همچون عدم تنقیح مبانی فهم متن و تبیین جهانبینی، آن را فردمحور کرده است. در نگاه نومعتزله قرآن به عنوان متنی زنده فارغ از جنبههای الهیاتی، موضوع پژوهش قرار گرفته، در نتیجه هویت وحیانی آن سلب میشود. نظریه خولی نیز از این آسیب در امان نبوده و این مساله در آثار شاگردان و متاثران از نظریه او مشاهده میشود.

Keywords:

اعتزال نو , تفسیر , امین خولی , نقد , تفسیر ادبی