بررسی پتانسیل آللوپاتیک مقادیر مختلف بقایای علفهرز شمعدانی برگ بریده (Geranium dissectum L) بر صفات مورفولوژیکی و رنگیزههای فتوسنتزی کلزا

چکیده مقدمه: علفهای هرز یکی از مهمترین عوامل کاهش دهنده عملکرد گیاهان زراعـی محـسوب مـیشـوند. علفهای هرز از طریق رقابت برای دریافت رطوبت، مواد غذایی، فضا، نور و دیاکسیدکربن بهعلاوه آللوپاتی در تولید محصولات زراعی اختلال ایجاد میکنند. استفاده از ترکیبات ثانویه با منشا طبیعی در علفهای هرز بهویژه علفهرز مهاجم شمعدانی برگ بریده با توجه به زیست توده بالا میتواند راهکار مناسب برای دستیابی به اهداف کاهش آلودگیهای زیست محیطی ناشی از مصرف سموم سنتزی باشد. بنابراین هدف از تحقیق حاضر، ارزیابی پتانسیل آللوپاتیک مقادیر مختلف بقایای علفهرز شمعدانی برگ بریده بر صفات مورفولوژیکی و رنگیزههای فتوسنتزی کلزا در شرایط گلدان بوده است. مواد و روش­ها: برای این آزمایش، علفهرز شمعدانی برگ بریده در مرحله رسیدگی از سطح مزارع شهرستان ساری جمعآوری، خشک و سپس پودر گردید. سپس به میزان ۲/۰، ۴/۰، ۸/۰، ۶/۱ و ۲/۳ درصد وزنی در گلدانهای پنج کیلوگرمی با خاک لومی مخلوط شدند. بعد از ۴۰ روز از زمان پوسیده شدن، خاک هر گلدان بهمدت یک هفته جهت خروج آللوکمیکالهای گازی پهن و سپس ۱۰ بوته کلزا رقم هایولا ۵۰ کاشته شد. این آزمایش بهصورت طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه گنبدکاووس در سال ۱۳۹۶ به اجرا درآمد. بعد از اطمینان از استقرار گیاهچهها به سه بوته در هر گلدان تقلیل یافت. گیاهچه بهمدت ۳۰ روز در این شرایط نگهداری و در پایان این مدت صفاتی نظیر طول بلندترین ریشه، سطح برگ، وزن تر و خشک ریشه و برگ و رنگیزههای کلروفیلی a، b، کل و کاروتنوئیدها مورد سنجش قرار گرفت. نتایج: مطابق نتایج، اثر مقادیر مختلف بافت شمعدانی برگ بریده اضافه شده به خاک بر صفات مورفولوژیکی و رنگیزههای فتوسنتزی کلزا متفاوت بود. بهطوریکه مقادیر ۲/۰، ۴/۰، ۸/۰ و ۶/۱ درصد وزنی از شمعدانی برگ بریده، اثر افزایشی بر سطح برگ، وزن تر و خشک ریشه و برگ، محتوی کلروفیل a، b، کل و کاروتنوئیدهای کلزا نشان دادند. اما این صفات در فراتر از ۶/۱ درصد وزنی بهشدت کاهش داشتند. تفاوت در تاثیر بین مقادیر مختلف بقایا مربوط به حد آستانه غلظت آللوکمیکالهای موجود در آن مـیباشـد. در این مطالعه، وزن تر و خشک برگ کلزا بیشتر از ریشه تحت تاثیر بقایای علفهرز شمعدانی برگ بریده قرار گرفت، این میتواند بهدلیل انتقال و تجمع ترکیبات آللوکمیکال که بسته به مقدار آنها بهطوریکه اثر افزایشی و یا کاهشی بر این صفات ایجاد مینمایند. بر اساس نتایج، میزان کلروفیل b کلزا نیز بیشتر از کلروفیل a تحت تاثیر مواد آللوپاتیک قرار گرفت. این امر بیانگر شدت تنش بالای مواد آللوپاتیک که بیشتر کلروفیل b را مورد هدف قرار میدهد. نتیجهگیری: با توجه به اینکه شمعدانی برگ بریده از علفهای هرز مهاجر به مناطق شمالی ایران میباشد و  بقایای حاصل از آن بر گیاهان دیگر مضر میباشد، لذا پیشنهاد به کاشت گیاهان مقاوم در صورت غالبیت این علفهرز میباشد. همچنین میتواند بهعنوان کاندیدی برای تولید علفکشها با منشا زیستی در راستای کشاورزی پایدار باشد. این امر نیازمند تجزیه ترکیبات ثانویه موجود در علفهرز شمعدانی برگ بریده میباشد.

Keywords:

تنش آللوپاتیک , رنگیزه کلروفیل b , سطح برگ , وزن تر ریشه , وزن خشک برگ