پیوند بانوگشسپنامه با متون پهلوانی و دوره سرایش آن

بانوگشسپنامه منظومهای است پهلوانی در بیش از هزار بیت در ذکر دلاوریهای بانوگشسپ، دختر رستم. درباره گوینده این منظومه، فعلا اطلاعی نداریم؛ اما پژوهشگران درباره سده سرایش آن بحثهایی کرده و حدسهایی زدهاند. شماری از محققان، منشا روایات بانوگشسپنامه را متون پیش از اسلام میدانند و ظاهرا بر همین اساس، سده سرایش آن را قرن پنجم نوشتهاند؛ اما برخی دیگر به دلیل آنکه در کتاب مجملالتواریخ، که از شماری متون پهلوانی قدیم یاد میکند، ولی نامی از بانوگشسپنامه نمیبرد، بر آناند که این منظومه متعلق به سده ششم است و برای اثبات فرضیه خود دلایلی نیز آوردهاند. در تازهترین و علمیترین پژوهشها، دوره سرایش بانوگشسپنامه، به سدههای هفتم و هشتم هم رسیده است. از دیگر نکتههای بحثبرانگیز درباره منظومه بانوگشسپنامه که آغاز و انجامی ندارد، این است که در اصل متعلق به منظومه بزرگتری از جمله فرامرزنامه کوچک است. در این مقاله، نخست، با توجه به دلایلی مانند وجود ابیاتی از دیگر منظومههای پهلوانی در بانوگشسپنامه، ارتباط ابیات پایانی تهمینهنامه با آغاز بانوگشسپنامه و همچنین داشتن شماری مضامین داستانی عامیانه که در طومارهای نقالی هم دیده میشود، نشان میدهیم که دوره سرایش بانوگشسپنامه متاخرتر از زمانی است که تاکنون تصور میشده است. سپس با بررسی و تطبیق مضامین داستانی آن با متون عامیانه، خواهیم گفت که بلکه منشا روایتهای بانوگشسپنامه، روایات شفاهی و عامیانه است و برخلاف تصور رایج، هیچ قدمت و اصالتی ندارد.

Keywords:

بانوگشسپنامه , تهمینهنامه , فرامرزنامه کوچک , روایتهای شفاهی , حماسههای عامیانه