کارکرد عنصر «فضاسازی» در خلق محتوای حماسی در «هفتخان اسفندیار» از شاهنامه فردوسی

در عرصه داستانپردازی معاصر، شناخت نوع ادبی یک اثر و ویژگیهای آن، به بررسی عناصر سازنده آن داستان منوط شده است. یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین این عناصر، عنصر «فضاسازی» است. بهرهگیری مناسب از عنصر فضاسازی، بهویژه در آثار حماسی، اهمیت خاصی دارد؛ زیرا شاعر حماسی از طریق آن میتواند فضای حاکم بر اثر را به خواننده منتقل سازد. در این پژوهش، عوامل موثر در فضاسازی و خلق محتوای حماسی، با تکیه بر داستان «هفتخان اسفندیار» از شاهنامه فردوسی بررسی و معرفی میشود؛ چون با درنظرگرفتن قدرت حکیم طوس در سرودن حماسه ملی ایران، برای شناخت ویژگیهای نوع ادبی حماسی، بررسی داستانهای شاهنامه ضروری به نظر میرسد. فردوسی در هفتخان اسفندیار، با بهرهگیری از عنصر «خرق عادت» در قالب نیروهای آسمانی، عناصر زمینی و طبیعی و امور جادویی؛ فضا و محتوایی متناسب با روح حماسه را خلق کرده است. همچنین نمایش دلاوریهای «اسفندیار» در گذر از هفتخان، به یاری «اغراق»، بهعنوان جز جداییناپذیر حماسه، باعث پررنگشدن فضای حماسی داستان شده است. در این داستان اغراقها گاه به صورت مستقیم و گاه در قالب تشبیه، استعاره، مفاهیم کنایی و یا در سیاق کلام، به تلقین روح حماسی داستان منجر شده و استفاده بهجای فردوسی از این آرایهها در کنار خوارق عادات، در ایجاد محتوای حماسی هفتخان اسفندیار نقش بسزایی داشته است.

Keywords:

فضاسازی , محتوای حماسی , خرق عادت , اغراق , هفتخان اسفندیار