کارایی روش شماره منحنی رواناب (CN- SCS ) در برآورد رواناب در حوزه آبخیز تهم چای، شمال غرب زنجان

روش شماره منحنی رواناب (SCS-CN) به طور گسترده جهت پیش بینی رواناب مستقیم از رخدادهای باران استفاده می شود. در این روش نسبت نگهداشت اولیه (λ=Ia/S) به حداکثر ظرفیت نگهداشت (S) برابر ۲/۰ فرض شده است (۲/۰λ=Ia/S= ). استفاده از نسبت نگهداشت اولیه (۲/۰) در خارج از منطقه ارائه مدل ممکن است منجر به برآورد غیرمنطقی از رواناب شود. بنابراین این مطالعه به منظور تعیین نسبت نگهداشت اولیه (λ=Ia/S) براساس تجزیه رخدادهای باران - رواناب انجام گرفت. داده ها شامل ۵۸ رخداد باران - رواناب طی ۱۵ سال (۱۳۸۰-۱۳۶۶) از اندازه گیری های رواناب در حوزه آبخیز تهم در شمال غرب زنجان بود. براساس نتایج، میزان رواناب برآورد شده برمبنای ۲/۰λ=Ia/S=، ۷/۲۶ برابر میزان رواناب مشاهده ای بود. رابطه ضعیفی بین رواناب مشاهده ای و برآوردی مشاهده شد ( ۰۹/۰(R۲= و میزان خطای برآورد مدل ۱۳/۰ بود. مقدار نسبت نگهداشت اولیه ( ( Ia/S از ۰۰۴/۰ تا ۰۰۸/۰ و میانگین آن ۰۰۶/۰ بود. به منظور واسنجی مدل، شاخص ضریب نگهداشت اولیه به صورت ۰۸ /۰ اصلاح شد (S۰۸/۰Ia=). نتایج نشان داد که میزان رواناب مشاهده ای ۴/۱ برابر مقدار برآوردی با مدل واسنجی شده بود. رابطه نسبتا قوی بین رواناب برآورد شده با مدل واسنجی شده و رواناب مشاهده ای بود (۰۱/۰>P و۴۱/۰ R۲=). زمانی که هفت رخداد بارندگی به دلیل شدت بارندگی کم (کمتر از ۱۴/۰ میلی متر در ساعت) و دو رخداد به دلیل بالاترین میزان بارندگی پنج روز پیش (بیشتر از ۴۷/۱۰ میلی متر)، از تحلیل آماری حذف شدند، نسبت میزان رواناب برآوردی به مشاهده ای به ۳/۱ کاهش یافت و ضریب تعیین (R۲) به ۹۰ درصد (۰۱/۰>p و۹۰/۰ R۲=) افزایش یافت. میزان خطای برآورد مدل به ۰۰۷/۰ کاهش یافت. میزان کارایی مدل در نسبت نگهداشت اولیه اصلاح شده (۰۸/۰ λ=Ia/S=) برابر ۸۹% - بود.

Keywords:

Direct runoff , Runoff prediction , Initial abstraction ratio , Model efficiency. , رواناب مستقیم , پیش بینی رواناب , نسبت نگهداشت اولیه , کارایی مدل