تاثیر شرایط جغرافیایی و اقلیمی در جدایی توده های زنبور عسل کوچک ایران

زنبور عسل کوچک یکی از دو گونه زنبور عسل موجود در ایران است که در نواحی جنوبی کشور زندگی می کند، و نقش مهمی در گرده افشانی گیاهان این منطقه ایفا می نماید. در این پژوهش تلاش شد وضعیت توده های زنبور عسل کوچک در ایران، و نیز اثر شرایط جغرافیایی و اقلیمی در تغییرات مورفولوژیک و جدا شدن این توده ها بررسی گردد. بدین منظور بیش از ۴۰۰ نمونه زنبور کارگر از ۴۰ کلنی مربوط به ۲۶ شهرستان و ۹ استان جمع آوری، و اندازه گیری دوازده صفت مورفولوژیک آنها با روش روتنر (۱۹۷۸) انجام شد. برای تعیین مختصات جغرافیایی و متغیرهای اقلیمی، از میانگین این متغیرها در طول عمر ایستگاه های سینوپتیک هر منطقه و یا میانگین متغیرها در ایستگاه های هواشناسی مناطق استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده با روش تجزیه به مولفه های اصلی انجام گردید. نتایج نشان داد که گونه زنبور عسل کوچک دارای دو توده جداگانه در نواحی جنوبی ایران است. مناطق جنوب غربی با عرض جغرافیایی بیشتر و با زنبوران بزرگ تر در یک گروه، و مناطق جنوب شرقی با عرض جغرافیایی کمتر با زنبوران کوچک تر در گروهی دیگر قرار می گیرند. بررسی هم بستگی صفات ظاهری با شرایط جغرافیایی و متغیرهای اقلیمی نشان داد که صفات مربوط به اندازه جثه، اندازه بال و پای زنبوران عسل کوچک با عرض جغرافیایی هم بستگی مثبت و با طول جغرافیایی هم بستگی منفی، و نیز با میزان بارندگی سالیانه منطقه هم بستگی منفی معنی دار دارد، ولی با صفات مربوط به درجه حرارت، رطوبت نسبی، سرعت باد، حداقل درجه حرارت و ... هم بستگی معنی داری ندارد. نتایج این پژوهش به طور کلی نشان داد که مناطق شمالی تر، مرتفع تر و پرباران تر دارای زنبوران بزرگ تری است. این نتیجه با قانون برگمن، که معتقد است حیوانات مناطق شمالی تر و سردتر دارای جثه بزرگ تری هستند، هم خوانی دارد.

Keywords:

Small honeybee ( , ) , Morphology , Poulation , Biometry , Iran , زنبور عسل کوچک , مورفولوژی , جمعیت , بیومتری , ایران