مـروری بر توزیع ژئوشیـمیایی عناصر کـمیاب و نادرخاکی در زغال سـنگ ها، با نـگرشی بر زغال سنگ های ایران

در سال­های اخیر بازیابی عناصر نادرخاکی (REE) از ذخایر زغال­سنگ به عنوان محصول جانبی در بسیاری از کشورها می­تواند به کاهش بحران مواد اولیه فعلی کمک کند. هدف از نگارش این مقاله مروری بر توزیع ژئوشیمیایی عناصرنادرخاکی در زغال­سنگ­ها، با نگرشی بر زغال­سنگ­های ایراناست. نتایج این تحقیقات نشان می­دهند معمولا مقدار عناصر نادرخاکی سنگین نسبت به عناصر نادرخاکی سبک در زغال­سنگ ها نسبت به شیل ها و کندریت­ها زیادتر است. نسبت Ce/Yb در شیل های معمولی ۴ تا ۶ و در زغال­سنگ ها و شیل های زغالی این نسبت بین ۷ تا ۸ در تغییر است. چهار منشا برای این غنی­شدگی مطرح شده که عبارتند از: ۱- منشا آلی، ۲-  جذب سطحی توسط کانی­های رسی موجود در حوزه­های زغالی، ۳- منشا معدنی و ۴- رسوب همراه با مواد آلی در حین تشکیل زغال. هم­چنین مطالعات نشان داده است تمرکز عناصر نادرخاکی در خاکستر حاصل از احتراق زغال­سنگ بیش­تر از خود زغال­سنگ است. استخراج این عناصر از خاکستر آسان­تر از معدن­کاری زغال­سنگ است و این امر موجب کاهش چشمگیر مشکلات زیست­محیطی ناشی از خاکسترهای حاصل از احتراق می­شود. مطالعه زغال­سنگ­های البرز (مناطق کارمزد، لوشان و شاهرود) و ایران مرکزی (مناطق طبس، هشونی، پابدانای اصلی، چشمه پودنه و هجدک) نشان داد عیار عناصـر نادرخـاکی در زغال­سـنگ­های ایران بیش­تر از متوسط عـیار این عـناصر در پوسـته فوقانی و زغال­سنگ­های چین و آمریکا است.

Keywords:

زغال سنگ , عناصر نادرخاکی , توزیع ژئوشیمیایی , زیست محیطی , ایران