تحلیل و ارزیابی تبیینهای تاریخی - کلامی ناظر به متهمان به غلو / محمد غفوری نژاد

طایفهای از رواتی که در منابع رجالی به غلو، ارتفاع و مذاهب فاسد متهم گردیدهاند، مورد اعتماد مشایخ بزرگ حدیثی قرار گرفته و تعداد قابل توجهی از احادیث آنان در منابع مهم حدیثی انعکاس یافته است. این دوگانگی، توجه رجالیان متاخر را برانگیخته و آنان را به ارائه نظریاتی برای توجیه این وضعیت واداشته است. مجلسی اول در موضعی این دوگانگی را بر پایه موضع خاص برخی رجالیان متقدم در قبال مقامات و شوون امامان توجیه کرده است. وی در موضعی دیگر، تضعیف متهمان به غلو را از سوی رجالیان متقدم تاکتیکی برای خلع سلاح غالیان از الزام شیعه به اکاذیبی که آنان به شخصیتهایی همچون جابر بن یزید و مفضل بن عمر بسته بودند، دانسته است. محقق شوشتری غلو منسوب به متهمان را مقولهای عملی، و نه اعتقادی، دانسته و بر اساس شواهدی آن را به ترک عبادات تفسیر کرده است. استاد مددی موسوی غلو منسوب به متهمان را مقولهای سیاسی- اجتماعی دانسته و نظریه غلو سیاسی را پایهگذاری کرده است. نظریات چهارگانه از حیث برخورداری از شواهد تاریخی در یک سطح قرار ندارد و هر یک به نوبه خود با چالشهایی مواجه است. برای اتخاذ موضع در قبال هر یک از متهمان به غلو و پذیرش روایات آنان، باید دادههای رجالی در خصوص هر یک را به صورت جداگانه ارزیابی کرد.  

Keywords:

غلو , ارتفاع , متهمان به غلو , غلو سیاسی , سید احمد مددی موسوی