مقایسه کاربرد چهارده الگوی سریهای زمانی برای تحلیل و پیش بینی تغییرات سطح آب زیرزمینی دشت مرند (حاشیه شمالی دریاچه ارومیه)

دشت مرند از جمله مناطق مهم کشاورزی استان آذربایجان شرقی است که بیش از ۸۰ درصد از نیاز آبی محصولات مختلف زراعی و باغی در این دشت، از منابع آب زیرزمینی تامین می شود. برداشت مداوم و بی رویه از موجب افت قابل توجه از سطح آب زیرزمینی گردیده است. بنابراین بهره برداری بهینه و پایدار از منابع آب زیرزمینی در این دشت یک ضرورت مدیریتی است که آن هم مستلزم الگوبندی کمی مصرف و پیش بینی روند بهره برداری از این منبع آب است. از سوی دیگر با عنایت به توانمندی فن های سری های زمانی در الگوبندی و پیش بینی رفتار پدیده های مهندسی آب، این پژوهش با هدف تحلیل تغییرات سطح آب زیرزمینی این دشت با الگوهای یادشده، انجام گردید. در این پژوهش افت سطح آب زیرزمینی به مدت ۴۵ سال با ۱۴روش الگوبندی ارزیابی گردید و پس از ارزیابی، الگوی اتورگرسیو تلفیقی میانگین متحرک (ARIMA) مناسبترین الگو تشخیص داده شد. نحوه الگوبندی، آزمون و پیشبینی با الگوی یادشده به این صورت بود که حدود داده های ۲۵ سال افت سطح آب زیرزمینی برای الگوبندی (از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۸۶)، ۱۰ سال (۱۳۸۶ تا ۱۳۹۶) برای آزمون و ۱۰ سال آینده بقیه (۱۳۹۶ تا ۱۴۰۶) برای پیشبینی استفاده گردید. نتایج نشان داد سطح آب زیرزمینی از سال ۱۳۶۱ تاکنون بیش از ۱۷ متر افت داشته است. سناریوهای مختلف صرفهجویی با شروع از سال ۱۳۹۷ برای کاهش اثرات روند نزولی تغییرات سطح آب و مدیریت بهینه مصرف آب زیرزمینی، در نظر گرفته شد. در صورت صرفهجویی فقط به اندازه ۱۰ درصد در مصرف آب زیرزمینی، در سال دهم معادل ۶۷ میلیون مترمکعب صرفهجویی خواهد شد. راهکارهایی مانند تسطیح اراضی زراعی، استفاده از گیاهان زراعی و باغی با نیاز آبی کم، استفاده از روش های کم آبیاری، برنامه ریزی مناسب آبیاری می توانند موجب صرفه جویی در مصرف آب در این دشت که در حاشیه دریاچه ارومیه قرارگرفته، باشد

Keywords:

آب های زیرزمینی , الگوی اتورگرسیو میانگین متحرک , تغییرات حجم آب زیرزمینی , دشت مرند , منابع آب زیرزمینی