واکاوی اقدامات درویش پاشا در نخستین کمیسیون تحدید حدود ایران و عثمانی ۱۲۶۸-۱۲۶۶ هجری قمری

ایران و عثمانی به عنوان دو دولت همجوار با مرزهای طولانی طی سده­های متمادی روابط بسیار پرفرازونشیبی را پشت سرگذاشتند. یکی از مسایل اصلی که هنوز جای پژوهش­های جدی درباره آن خالی است، مسئله چگونگی تعیین مرزهای دو دولت است. از هنگام انعقاد عهدنامه دوم ارزنه­الروم در ۱۲۶۳ق/۱۸۴۷م، تحدید حدود دو دولت وارد مرحله جدیدی شد. درست از نیمه قرن نوزدهم تا نیمه قرن بیستم کمیسیون­های متعددی مرکب از نمایندگان چهار دولت، برای حل و فصل اختلافات سرحدی میان ایران و عثمانی تشکیل شد. آغاز به کار نخستین کمیسیون تحدید حدود (ق۱۲۶۶/۱۸۵۰م) در واقع نقطه­عطف و سنگ­بنای تمامی کمیسیون­های بعدی به حساب می­آید. پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد تحلیلی- انتقادی، با تکیه بر اسناد، به ویژه اسناد وزارت امور خارجه و نیز برخی آثار خطی به این پرسش­ها پاسخ می­دهد: نخستین کمیسیون تحدید حدود، چرا و چگونه تشکیل شد؟ رفتار و عملکرد نماینده عثمانی، درویش­پاشا، در جریان نخستین کمیسیون تحدید حدود چگونه بود؟ در این پژوهش، دو اثر مشیرالدوله و درویش­پاشا در کنار اسناد ایرانی و عثمانی، به عنوان منابع و مدارک اصیل، مبنای کار بوده است.  

Keywords:

درویش پاشا , میرزاجعفرخان مشیرالدوله , تحدید حدود , ایران و عثمانی