سنخ شناسی جنبش های اجتماعی گیلان در عصر صفویه

گیلان در دوره صفویه شاهد جنبش های اجتماعی بسیاری بوده است. این امر معلول عواملی چون شرایط اقلیمی خاص این ناحیه مانند نزدیکی به دریا و وجود جنگل­ها و بیشه­های انبوه، خاندان های ریشه­دار محلی، تولید گسترده ابریشم، درآمدزایی بالای این ایالت به دلیل تجارت این محصول و رویکرد متمایز دولت صفویه به این منطقه بود. به­خطرافتادن امتیازهای موروثی حکام محلی، افزایش مالیات­ها و ستم مالیاتی علیه طبقات مختلف جامعه و سیاست و برنامه­های حکومت صفویه درباره اقتصاد و نحوه اداره این ایالت، ازجمله خاصه­سازی ایالات حاصلخیز، انحصار تجارت ابریشم و استقرار گروه­های غیربومی مانند گرجیان، ارامنه و قبایل قزلباش در این ناحیه منجر به اتحاد خاندان های محلی، طبقات گوناگون شهری و دهقانان گیلان علیه دولت صفویه شد. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام می­گیرد، می کوشد تا با الهام از روش تحلیل طبقاتی اریک الین­رایت به سنخ شناسی جنبش های اجتماعی گیلان بپردازد و چرایی و چگونگی تحول این جنبش ها را تبیین کند. مدعای پژوهش این است که این جنبش ها طیفی از جنبش های خاندانی-شهری، خاندانی-دهقانی و دهقانی را شامل می شود و تغییر مشی کلان اقتصادی و سیاسی دولت صفویه نسبت­ به این ایالت سودآور، منجر به سرکوب خاندان های شهری و زمینه ساز بروز انواع دیگر این جنبش ها و طرح مطالبات جدید شد.

Keywords:

گیلان , عصر صفویه , جنبش های اجتماعی , خاندان ها , دهقانان , ابریشم