کاربرد تجزیه علیت در تعیین پارامترهای هواشناسی غالب بر تبخیر- تعرق گیاه مرجع در آذربایجان غربی

تبخیر- تعرق گیاه مرجع یکی از مهم­ترین مولفه­ های هیدرولوژیکی بوده و تخمین مناسب آن در پژوهش­های بیلان آب، مدیریت منابع آب و بهبود مصرف آب در بخش کشاورزی کاربرد دارد. در این مطالعه به بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم پارامترهای هواشناسی بر روی ET۰ در استان آذربایجان ­غربی با استفاده از تجزیه­ی علیت پرداخته شد. بدین منظور از آمار هواشناسی ایستگاه سینوپتیک استان آذربایجان غربی با بیش از ۲۰ سال آمار، استفاده شد. جهت برآورد ET۰، از فرمول FAO-PM۵۶ استفاده گردید. در ادامه مقدار ET۰ با استفاده از مدل رگرسیون چندگانه خطی نیز تخمین زده شد. سپس به منظور ارزیابی عملکرد مدل رگرسیونی، از آماره­های جذر میانگین مربعات خطا (RMSE)، میانگین قدرمطلق خطا (MEA)، ضریب سات- ناش کلایف (NSH) و ضریب تعیین (R۲) استفاده گردید. آنگاه ضریب همبستگی بین ET۰ و هر یک از پارامترهای هواشناسی به دست آمد و سپس تاثیر اثرات مستقیم (P) و غیر مستقیم هر یک از پارامترهای هواشناسی بر روی ET۰ با استفاده از روش تجزیه­­ علیت محاسبه شد. جذر میانگین مربعات خطا مابین ۰/۰۵و ۰/۱۵و میانگین قدر مطلق خطا مابین ۰/۰۴و ۰/۱۲، ضریب سات- ناش کلایف مابین ۰/۹۱و ۰/۹۹و ضریب تعیین مابین ۰/۹۱و ۰/۹۹، بدست آمد. همچنین مشخص شد که سرعت باد در تمامی ایستگاه­ های مورد مطالعه، همبستگی معنی­داری (در سطح ۰/۰۱درصد) با  ET۰ دارد. از نتایج تجزیه علیت مشخص شد که بیشترین مقدار P (اثر مستقیم پارامترهای هواشناسی بر ET۰) در همه ­ایستگاه­ ها متعلق به سرعت باد می­ باشد که مقدار آن برای ایستگاه­های ارومیه؛ ۰/۸۵، پیرانشهر؛ ۰/۹۹،تکاب؛ ۰/۹۷، خوی؛ ۰/۹۰، سردشت؛ ۰۶/۱؛ ماکو؛ ۰/۶۴و مهاباد؛ ۰/۷۸می­ باشد.

Keywords:

Meteorological parameters , path analysis , reference evapotranspiration , Stepwise Regression , West Azerbaijan Province. , آذربایجان غربی , تبخیر- تعرق گیاه مرجع , تجزیه ی علیت , پارامترهای هواشناسی , رگرسیون گام به گام.