بررسی و تحلیل چرخه ها و الگوی خودهمبستگی فضایی بارش های ماهانه ایران

هدف از این مطالعه بررسی و تحلیل تغییرات بارش ایران طی نیم قرن اخیر (۱۳۴۶ تا ۱۳۹۶) می­باشد. برای این منظور میانگین بارش ماهانه ایران طی دوره آماری ۵۰ ساله از پایگاه داده ­های اسفزاری که با استفاده از داده های ۲۸۳ ایستگاه همدیدی و کلیماتولوژی تهیه شده است استخراج گردید. از رگرسیون جهت بررسی و تحلیل روند و برای تحلیل چرخه­های بارش سالانه و ماهانه ایران از تحلیل طیفی استفاده شد. بررسی و تحلیل روند ماهانه بارش بیانگر این است که به جز  بخش­ های زاگرس مرکزی (نواحی لرستان و چهارمحال و بختیاری و منطقه گرگان که بارش فصل زمستان، از روند افزایشی برخوردار بوده است. در سایر نواحی کشور و در سایر فصول سال روند کاهش بارش حاکم است.  بررسی چرخه های بارش ایران  نشان داد که بیشتر چرخه­ های بارشی ایران ۲ تا ۴ ساله و دارای دوره کوتاه مدت بوده است. این در حالی است که دو چرخه میان مدت ۲۵ ساله در ماه­های ژانویه و جولای و دو چرخه بلند مدت ۵۰ ساله در ماه­ های مارس و دسامبر که نشان دهنده وجود روند در بارش­های ماه مارس و دسامبر است برقرار بوده است. دو ماه فوریه و اکتبر فاقد چرخه مشخص بوده­اند. تجزیه و تحلیل الگوی خودهمبستگی بارش­ ها نشان داد که الگوی خودهمبستگی فضایی بالا در فصل زمستان منطبق بر نواحی غربی، جنوب­غرب و نوار ساحلی دریای خزر بوده­اند و حدود ۱۴ درصد مساحت کشور را دربر گرفته اند. الگوی خودهمبستگی فضایی پایین به صورت لکه­ های پراکنده­ای در نواحی جنوبی، مرکزی و جنوب­شرقی کشور در ماه­ های زمستان و بهار برقرار است و حدود ۷.۵ درصد مساحت کشور را اشغال کرده اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که روند کلی حاکم بر بارش ایران کاهشی می باشد و فقط در فصل زمستان در مناطق کوچکی از کشور روند افزایش مشاهده می­شود.  

Keywords:

Precipitation , trend analysis , spectral analysis , Iran , بارش , تحلیل روند , تحلیل طیفی , ایران