بررسی مطلوبیت فضایی خانه های سنتی بر اساس مولفه های راندمان عملکردی (مطالعه موردی: خانه های دوره قاجار در شهر یزد)

خانه­های سنتی ایران نمونه­ای از مسکن بومی است که دارای خصوصیات کالبدی و عملکردی متفاوتی است. توده و فضا در این خانه ها به  دلایل گوناگونی شکل می­گرفته است ، که از این میان  می­توان به­، اقلیم و اب و هوا، مناسبات فرهنگی، ویژگی های اجتماعی و .. اشاره کرد. عوامل دیگری نیز در شکل­گیری گونه های مختلف این مسکن بومی نیز دخالت داشته است چرا که شکل گیری ساختاری و فضایی این نوع مسکن علاوه بر اقلیم می­تواند متاثر از ویژگی های عملکردی باشد و این موضوع می­تواند تاثیر بسزایی در کیفیت عملکردی و کارکردی  این خانه ها داشته باشد. بر این اساس هدف پژوهش حاضر بررسی راندمان عملکردی و نقش حیاط در خانه های سنتی و بررسی ان در این خانه­ها می­باشد . در این خصوص منظور از راندمان عملکردی مطلوب فضا، یکپارچگی فضایی،سیرکولاسیون حرکتی،نفوذ­پذیری و انعطاف­پذیری فضایی در خانه ها تعریف شده است. برای دستیابی به این منظور که تعداد حیاط چه تاثیری در این مطلوبیت فضایی دارد ،ابتدا نمونه­های موردی در شهر یزد بر اساس تعداد حیاط (۱حیاطه،۲حیاطه،چندحیاطه) انتخاب شد. ابزار مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل خانه ها نحو فضا است که در ان با استفاده از نمودارهای توجیهی به تجزیه و تحلیل روابط فضایی خانه پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که خانه های یک حیاطه با حیاط مرکزی که اطراف ان را توده و فضا تشکیل داده است بنا به دلایلی ، از میزان نفوذپذیری بیشتری (وجود عمق نسبی کمتر نسب به نمونه های دو حیاطه و چند حیاطه) برخوردار است و همچنین انعطاف پذیری و اتصال فضایی بالاتری نسبت به سایر نمونه های دیگر را داراست. و همچنین به دلیل دسترسی مناسب­تر فضاها و ارتباط موثر تر این فضاها در خانه های یک حیاطه نشان می­دهد که این خانه ها در مقایسه با سایر نمونه ها  از مطلوبیت فضایی بیشتری برخوردار می­باشند.

Keywords:

Space syntax , functional efficiency , traditional homes , spatial desirability , نحو فضا , راندمان عملکردی , خانه های سنتی , مطلوبیت فضایی