تحلیل پیکره بندی مسجد-مدرسه های ایران در دوره صفویه و قاجار
Publish Year: 1399
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: Persian
View: 217
This Paper With 23 Page And PDF Format Ready To Download
- Certificate
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_SMB-8-12_011
تاریخ نمایه سازی: 8 تیر 1400
Abstract:
با وجود اینکه قبل از اسلام هر کدام از فعالیت های آموزشی و عبادی مستلزم برخورداری از فضای کالبدی ویژه خود بودهاند، در قرون اولیه بعد از اسلام، فضاهای عبادی به عنوان عملکرد ثانویه به سمت آموزش متمایل گشتهاند. از دوره سلجوقیان لازمه وجود فضاهای آموزشی به صورت اختصاصی مطرح گشته و در دوره های بعد نیز پیگیری شده و در عصر صفویه به اوج خود رسیدهاست. تعداد زیادی از این مدارس تمایل به مجاورت و ادغام با مساجد داشتهاند. قطعا گستردگی زمان و مکان تاسیس این آثار، سبب برخورداری از تنوع بسیار در مشخصات کالبدی آن ها شده است. این تحقیق جهت تبیین ساختار، نسبت و میزان پیوند حوزه فضای آموزشی و فضای عبادی در مسجد-مدرسه ها در دو دوره قاجار و صفویه با هدف پاسخگویی به این سوال شکل گرفته است که پیکرهبندی دو کالبد مسجد و مدرسه نسبت به هم چگونه شکل گرفته و این موضوع از چه متغیرهای فیزیکی در هر کدام از دو دوره تبعیت می نموده است. تحقیق با استفاده از ترکیب روشهای توصیفی تحلیلی و مقایسه تطبیقی انجام گردیده است. بدین منظور ۴۳ مسجد-مدرسه مربوط به دوره صفوی و قاجار انتخاب و متغیرهای نوع دسترسی به دو فضا، نسبت ارتباط دو فضا با هم و با فضاهای بینابینی مشترک مانند حیاط و ایوان و هم چنین موقعیت قرارگیری دو فضا در سطح و نسبت مساحت فضای مسجد و مدرسه در هر یک بررسی گردیده است. تعداد بیشتری از نمونه های مورد بررسی در هر دو دوره صفوی و قاجار، براساس بیشترین و سادهترین حد مجاورت و همپیوندی شکل گرفته اند. در این نمونه ها دسترسی به دو فضا از یک ورودی مشترک صورت گرفته، هر دو فضا در یک سطح ساخته شده و در اطراف یک حیاط مشترک قرار گرفتهاند و این متاثر از نسبت فضای مسجد و مدرسه در ساختار کلی فضا نبوده است. در دوره صفوی دو فضا پیوند زیادی با هم داشته و به سادگی در مجاورت حیاط با ورودی و دسترسی مشترک شکل گرفتهاند. در دوره قاجار تنوع پیکرهبندی بیشتر شده و دو فضا به سمت استقلال بیشتری پیش رفتهاند، با این وجود هیچگاه ارتباط دو فضا مطلقا قطع نشده است.
Keywords:
Authors
اکرم حسینی
استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
بیتا اسماعیلی
دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فردوسی مشهد.