پیامدهای جنگ ها و بلاهای طبیعی در خراسان بر اساس تواریخ دودمانی صفویه

حملات ازبکان و نزول بلاهای طبیعی، ازجمله آسیب هایی است که خراسان عهد صفوی در معرض پیامدهای نامطلوب سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن قرار گرفت. علی­رغم اهمیت خراسان به­­عنوان پایگاه تشیع و اقدامات عمرانی شاهان صفوی نسبت به مرمت ویرانی های ناشی از وقایع مذکور، توسعه استعدادهای بالقوه این منطقه تا حدود زیادی به تاخیر افتاد و شرایط به گونه ای شد که در سال های پایانی حکومت صفویان، خراسان به دلیل هم­مرزبودن با هرات و آسیب های اقتصادی و اجتماعی ناشی از این حوادث، نخستین منطقه ای بود که مورد هجوم افغان ها قرار گرفت. در حوزه تاریخ­نگاری صفوی، برخی از تواریخ دودمانی، به تناسب میزان وابستگی های دیوانی خود، بویژه در دستگاه شاه­طهماسب و شاه­عباس اول، گزارش هایی درباره این رویدادها به شکل های مختلف ارائه داده اند. پژوهش پیش رو، با روش تاریخی بر پایه منابع کتابخانه ای و با رویکرد تحلیلی  به دنبال روشن­کردن زوایا و ابعاد توجه مورخان این تواریخ به چالش ها و مشکلات اجتماعی ناشی از جنگ ها و بلاهای طبیعی خراسان در این برهه زمانی است که بیشتر حاصل مشاهدات عینی آن­ها بوده و شغل دیوانی اغلب این مورخان، در چگونگی ثبت پیامدهای این حوادث موثر  بوده­است. یافته های این بررسی نشان می دهد اگرچه به دنبال این رویدادها کاهش جمعیت و رکود کشاورزی و اقتصادی در کوتاه مدت در شهرهای خراسان به­وجود آمد؛ اما شاهان صفوی بویژه از زمان شاه­طهماسب به بعد، با توجه به اعتقادات شیعی که نسبت به شهرهای مقدس مذهبی خراسان خصوصا مشهد داشتند، در درازمدت تلاش های زیادی جهت مرمت و بازسازی این ویرانی ها در آستان مقدس امام­رضا (ع) صورت دادند.

پیامدهای جنگ ها و بلاهای طبیعی در خراسان بر اساس تواریخ دودمانی صفویه Keywords:

بلاهای طبیعی , جنگ ها , خراسان , تواریخ دودمانی صفویه