مکتب تعلیم و تربیت حفصیان

گستردگی زمانی ومکانی ودامنه موضوعات تعلیم و تربیت وتنوع ساختاروگونه های متفاوت نهاد اموزشیدرسیستم آموزش و پرورش، نماد دوره چهارصد ساله حکومت حفصیان است. استراتژی توسعه وسیاستعلمی این دولت که دولت آموزش است برمحورمکتب تعلیم و تربیت حفصیان است، این مکتب دارایفهرست کاملی ازهمه موضوعات اموزش و پرورش اسلامی ازعهد پیامبر تا قرن نهم هجری که تمدناسلامی به پایان خود نزدیک می شد، است. درکتاب تعلیم و تربیت عهد حفصیان و نقش بنی حفصدرگسترش آموزش ونهادهای آن درافریقیه وکتاب فرهنگ وتمدن اسلامی درعهد حفصیان در افریقیه(/۱۳۸۲/۱۳۹۵) ومقاله نقش دولت بنی حفص درگسترش آموزش و نهادهای آموزشی در افریقیه و کتابساختار و گونه شناسی انواع نهادهای آموزشی در عهد حفصیان در افریقیه (۱۳۹۵) و در کتاب مفهوم علمدر تمدن اسلامی وکتاب دولت حفصیان و مدخل ابن حاجب در جلد نخست دانشنامه زبان و ادب فارسی(۱۳۸۴)، نمایه آموزش اسلامی آمده است. یکی از وجوه اهمیت تعلیم و تربیت درعهد حفصیان وجودابن خلدون و دیدگاه های او در آموزش است که نقش کالبدی در تاریخ آموزش اسلامی دارد. او یکیازمتولیان و فارغ التحصیلان ونمادنظام اموزش این عهد است که ازعلم وصنعت تعلیم وتربیت وازسند تعلیمدرجهان یاد کرده است که درنوع خود این اصطلاح ابن خلدون بی نظیراست. اوبه وجود سند تعلیم افریقیهاشاره کرده است و اصالت مکتب تعلیم وتربیت افریقیه رانشان داده است. نظریات او دربرنامه ریزیآموزشی و متون درسی مانند نظریه ماریتن است ونقادی او ازآموزش وبیان شکل مفید آن در عصر حاضرنیز مفید است و با نظریه های تعلیم و تربیت معاصر قابل بررسی تطبیقی ورقابت است زیرا نوعی دموکراسیدرتعلیم را در عصرخود ایجاد کرد. کتاب تعلیم و تربیت عهد حفصیان مکتب تعلیم و تربیت حفصیان رابااستناد به حدود دویست منبع که درانتهای کتاب است، به تفصیل تصویرنموده است. این کتاب جامعهشناسی تاریخی پدیده تمدنی قرون وسطی، اموزش اسلامی وانتقال علوم است که به دست دولت حفصیان میراث دارسنن اموزش شرق وغرب جهان اسلام، در قالب مکتب تعلیم وتربیت افریقیه صورت گرفت ونقش و کارکرد اجتماعی مهاجرت دانشمندان از آندلس به شهرهای افریقیه بویژه تونس را نشان داده است.دیدگاه های ابن خلدون، حاجب دولت حفصیان مبین مکتب تعلیم وتربیت حفصیان در افریقیه است. ایدهتوجه مستقل به مکتب تعلیم وتربیت حفصیان درکتاب فرهنگ و تمدن اسلامی درعهد حفصیان در افریقیهبه عنوان یکی از ارکان درخشان تمدن اسلامی به شکل مبسوط آمده است که نشانه پویایی تمدن اسلامیاست، با وجود این پیشینه پژوهش برخی برخلاف اصول و اخلاق تاریخنگاری با عناوین یاد شده مطالبکتاب راانتحال ورساله ومقاله منتشر کرده اند. پژوهش به این نتیجه کاربردی و عملی و استراتژیک میرسد که با احیای سند تعلیم میتوان ازهرگونه اتنحال که عامل مرگ و ناامیدی از پژوهش است،جلوگیری نمود. و این مهمترین ویژگی مکتب تعلیم وتربیت حفصیان است که بررسی آنها علاوه براطلاعات تاریخی، مفید فواید استراتژیک کاربردی در صیانت جامعه علمی از دزدی وکش رفتن ادبی است.

Keywords:

حفصیان , استراتژی تعلیم , تربیت , اباضیه , برنامه درسی , متن درسی , سند تعلیم افریقیه , انتحال