سنجه دریافت عقل کلامی و عقل فلسفی از صفات خبری از منظر سید مرتضی، قاضی عبدالجبار معتزلی و نصیرالدین طوسی

توحید و مباحث مربوط بدان، مانند اسما و صفات، از جمله مسائل بحث برانگیز میان مذاهب اسلامی است. صفات خبری که در لسان آیات و روایات به آن اشاره شده، میان فرق مختلف اسلامی جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده و باعث شده است بعضا مقوله مشبهه یا مجسمه، حربه ای برای بیرون راندن از میدان اسلام باشد. فارغ از مذاهب مختلف اسلامی که در صفات خبری اختلاف نظر دارند، برخی از مکتب ها نیز، مانند دو مکتب متکلمان و فلاسفه، علی رغم همسوبودن برخی از مبانی فکری و اعتقادی شان، دیدگاه های مختلفی مطرح کرده اند. در این میان، از شیعه یک متکلم (سید مرتضی) و یک فیلسوف (نصیرالدین طوسی) و از اهل سنت نیز یک متکلم (قاضی عبدالجبار معتزلی) انتخاب کرده ایم تا بهره وری شان از عقل فلسفی و عقل کلامی در بحث صفات خبری بررسی شود و اختلافات ایشان مقایسه ای برای مبحث مد نظر باشد. هرچند این اندیشمندان، صفات خبری را قبول داشته و قائل به تاویل آنها هستند، اما روش هر کدام در ورود، خروج، استدلال و چگونگی تاویل، متفاوت بوده و اختلافات بسیار ظریفی دارند که در نوشتار حاضر بررسی می شود. روش به کاررفته در این نوشتار توصیفی و تحلیلی است.

Keywords:

عقل کلامی , عقل فلسفی , سید مرتضی , قاضی عبدالجبار , نصیرالدین طوسی , صفات خبری