ویژگی های اسانس گیاه دارویی مریم گلی سوری (Salvia syriaca L.) تحت تاثیر اقلیم و مراحل فنولوژیکی در مناطق استان چهارمحال و بختیاری

از آنجا که کمیت و کیفیت مواد موثره گیاهان دارویی تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و محیطی قرار دارد، این پژوهش به منظور بررسی تغییرات اقلیم و مراحل فنولوژیکی بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه مریم گلی سوری (Salviasyriaca L.) از تیره  نعناع در بهار سال ۱۳۹۷ انجام گردید تا مناسب ترین مرحله رویشی و بهترین منطقه رشد معرفی گردد. طرح آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی و به صورت طرح فاکتوریل دو عامله مراحل فنولوژیکی (مراحل رشد رویشی، ابتدای رشد زایشی و گلدهی کامل) و مناطق (شهرکرد، کوهرنگ و لردگان) واقع در استان چهارمحال و بختیاری با سه تکرار بود. بعد از آماده سازی نمونه ها، اسانس گیری توسط کلونجر صورت گرفت. اسانس گیاهان مورد نظر پس از آماده سازی، جهت شناسایی ترکیبات به دستگاه GC/MS تزریق گردید. نتایج بدست آمده نشان دهنده اثر معنی دار مراحل فنولوژیکی و مناطق بر ترکیبات اسانس بود. بیشترین ترکیبات موثره اسانس در گیاه مریم گلی سوری، شامل سیس- توژان (۴/۳۱- ۹/۲۳ درصد)، کامفور (۷/۱۹- ۴/۱۶ درصد)، ترانس- توژان (۵/۱۱- ۸/۸ درصد)، ۱، ۸- سینئول (۱/۱۲- ۴۳/۸ درصد) بود. در اغلب موارد، ترکیبات عمده اسانس و نیز محتوای اسانس در منطقه کوهرنگ و در مرحله ابتدای رشد زایشی بدست آمد. بیشترین میزان ترکیبات معطر مانند آلفا/بتا-پینن (گروه مونوترپن های هیدروکربنه) و کاریوفیلن (سزکوئی­ترپن هیدروکربنه) در اسانس گیاهان مریم گلی سوری در مرحله ابتدای رشد زایشی به دست آمد. با تغییر مناطق از سردسیر (کوهرنگ) روبه گرمسیر (لردگان)، میزان ترکیبات معطر موجود در اسانس مانند آلفا- پینن و لیمونن از گروه مونوترپن­های هیدروکربنه کاهش، ولی ترکیبات سزکوئی ترپن مانند کاریوفیلن افزایش یافت.  توصیه می شود در جهت استحصال مواد معطر بیشتر در این گیاه در مرحله ابتدای رشد زایشی و در مناطق سردسیر اقدام به بهره برداری نمود.

Keywords:

سیس- توژان , گیاه دارویی , مرحله رویشی , مرحله زایشی