اثر تراکم گیاه زراعی و رقابت علف های هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد سه ژنوتیپ لوبیا قرمز

سابقه هدف: مدیریت علف های هرز در زراعت لوبیا قرمز (Phaseolus vulgaris L.) با توجه به کاهش قابل ملاحظه رشد و عملکرد آن در شرایط تداخل علف های هرز، حائز اهمیت بسیاری است. بر این اساس توجه به تفاوت های موجود در ژنوتیپ های لوبیا قرمز و سطوح تراکم گیاه زراعی می تواند کمک کننده باشد. در این پژوهش اثر تراکم کاشت سه ژنوتیپ لوبیا قرمز در شرایط آلوده به علف های هرز بر خصوصیات رشد، عملکرد و اجزای عملکرد مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گیلان در سال ۱۳۹۶ اجرا شد. کرت های اصلی شامل ژنوتیپ های لوبیا قرمز (رقم درخشان، رقم صیاد و لاین D۸۱۰۸۳) و کرت های فرعی عبارت از تراکم کاشت لوبیا قرمز شامل ۱۵، ۲۵ و ۳۵ بوته در مترمربع در شرایط آلوده به علف هرز و ۲۵ بوته در مترمربع در شرایط عاری از علف هرز بود. یافته ها: ژنوتیپ و تراکم لوبیا قرمز در شرایط آلوده و عاری از علف هرز، ارتفاع بوته و عملکرد دانه را تحت تاثیر قرار داد؛ اما اثری بر شاخص برداشت نداشت. واکنش عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن خشک صد دانه لوبیا قرمز در ژنوتیپ های مختلف بسته به تراکم کاشت متفاوت بود. بیش ترین ارتفاع بوته به ترتیب در ژنوتیپ های صیاد، D۸۱۰۸۳ و درخشان مشاهده شد. ارتفاع بوته ها در تراکم ۲۵ بوته در مترمربع، در شرایط آلوده و عاری از علف هرز اختلاف معنی داری نداشت؛ اگرچه تراکم ۳۵ و ۱۵ بوته لوبیا قرمز در مترمربع در شرایط آلوده به علف هرز به ترتیب دارای بیش ترین و کم ترین ارتفاع بودند. بیش ترین عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه در هر سه ژنوتیپ در شرایط عاری از علف هرز مشاهده شد. در همه تراکم های کاشت، عملکرد دانه در لاین D۸۱۰۸۳ بیش ترین و در رقم صیاد کم ترین مقدار بود و هردو تفاوت معنی داری با رقم درخشان نشان ندادند. در مقایسه تیمارهای آلوده به علف هرز با یکدیگر، در رقم درخشان بیش ترین مقادیر عملکرد بیولوژیک و تعداد غلاف در بوته مربوط به تراکم ۲۵ بوته در مترمربع بود؛ در رقم صیاد بیش ترین عملکرد بیولوژیک و در لاین D۸۱۰۸۳ بیش ترین عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه در تراکم ۲۵ و ۳۵ بوته در مترمربع مشاهده شد. در رقم صیاد تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه تفاوت معنی داری در تراکم های مختلف آلوده به علف هرز نشان نداد. کم ترین تعداد غلاف در بوته در رقم درخشان، در تراکم ۳۵ و ۱۵ بوته در مترمربع و آلوده به علف هرز و برای لاین D۸۱۰۸۳ در تراکم ۱۵ بوته در مترمربع و آلوده به علف هرز مشاهده شد. تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه رقم درخشان در تراکم ۲۵ بوته در مترمربع و شرایط آلوده به علف هرز و نیز تعداد دانه در غلاف رقم صیاد و لاین D۸۱۰۸۳ در تراکم های ۲۵ و ۳۵ بوته در مترمربع و آلوده به علف هرز تفاوت معنی داری با تراکم ۲۵ بوته در مترمربع و شرایط عاری از علف هرز نداشتند. در هر سه ژنوتیپ کم ترین تعداد دانه در غلاف مربوط به تراکم ۱۵ بوته در مترمربع و آلوده به علف هرز بود. شاخص های رقابت، قابلیت تحمل رقابت و افت عملکرد تفاوت معنی داری بین رقم درخشان و لاین D۸۱۰۸۳ نداشت؛ درحالی که توانایی رقابت رقم صیاد پایین تر از دو ژنوتیپ دیگر بود. نتیجه گیری: به طورکلی می توان اظهار داشت که علی رغم وجود بعضی تفاوت ها در اثر رقابت علف های هرز بر اجزای عملکرد، هر سه ژنوتیپ لوبیا قرمز نسبت به حضور علف های هرز طی فصل رشد حساس بوده و از نظر تولید زیست توده و دانه کاهش عملکرد قابل توجهی را نشان دادند. این کاهش به ویژه در تراکم پایین تر گیاه زراعی (۱۵ بوته در مترمربع و شرایط آلوده به علف هرز) بیش تر بود.

Keywords:

آرایش کاشت , تعامل علف هرز- گیاه زراعی , خسارت عملکرد , رقابت تمام فصل