سنجه های کشف اهمیت در مرجح «اهم» از منظر اصول فقه فریقین

نمونه های عینی دو حکم متزاحم در مصادیق فراوانی موج می­زند و وارسی سنجه­های تشخیص اهم را مبرهن می­نماید که به صورت دقیق مورد سنجش قرار نگرفته است. با نگاهی اجمالی به مباحث اصول­فقه این نکته رخ می­نماید که برخی مباحث مانند: تزاحم و مرجح اهم و مهم به صورت پراکنده مورد بحث قرار گرفته­اند. مسئله محوری در این نوشتار، جایگاه مهم­ترین مباحث اصولی مرتبط و دخیل در کشف اولویت و اهمیت، در اصول­فقه فریقین می­باشد. ایده نگارنده در واکاوی این مسئله، به جای اشتراک یابی در عناوین، باز پژوهی بر روی محتوای انگاره ها می­باشد با این توضیح که به دلیل عدم اشتراک عنوان تزاحم در اصول­فقه دو مکتب امامیه و اهل­تسنن، برای وارسی سنجه­ها می­بایست سراغ محتوای اصولی- فقهی مطالبی رفت که احتمال ارتباط با مبحث کشف اهمیت و اولویت دارند. با این رویکرد که این سنجه­ها منتج به مطالب علمی صرف نشود بلکه به تبیین جنبه کاربردی این عناوین کمک شود و همچنین به یمن این ارزیابی­ها، اشتراکات لفظی و معنوی این بحث در اصول­فقه فریقین تبیین می­گردد. از این رو، محقق در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به موارد مذکور پرداخته است. یافته­های تحقیق نشان می­دهد؛ در «اصول­فقه» فریقین مباحثی همچون قاعده «درء المفسده اولی من جلب المصالح»،مناسبت حکم و موضوع، مقاصد شریعت جایگاه خاصی در کشف اهمیت دارند. همچنین دو خاستگاه مهم بحث تزاحم در مبانی اهل­تسنن یعنی؛ فقه­الاولویات و فقه­الموازنات مورد کنکاش قرار گرفت. هر چند از حیث عناوین تفاوت بیشتری ملاحظه می­شود ولی از حیث محتوا اشتراکات فراوانی دیده می­شود.

Keywords:

تزاحم , مرجحات , اهمیت , مصلحت , مقاصد