انطباق مسئولیت مدنی و عدالت اجتماعی: توجه به مولفه تقصیر عمدی

زمینه: یکی از موضوعات اخلاقی اساسی که در حوزه مسئولیت مدنی مطرح می شود میزان انطباق مسئولیت مدنی و عدالت اجتماعی است و اینکه در حوزه مسئولیت مدنی بر اساس چه اصلی عدالت اجتماعی جاری می شود؟ در حوزه مسوولیت مدنی، هدف جبران خسارت و رفع ضرر از زیاندیده است و در حقوق ایران، تقصیر مبنای اصلی این نوع مسوولیت می باشد. از این رو، هدف از پژوهش حاضر میزان انطباق مسئولیت مدنی و عدالت اجتماعی است و اینکه آیا با تکیه بر عنصر تقصیر می توان به عدالت اجتماعی دست یافت؟ نتیجه گیری: همسو با تغییرات جامعه و ظهور ارزش های نو، حقوق مسئولیت مدنی نیز متحول می شود که دلیل آن  ضرورت برقراری عدالت اجتماعی است. عدالت یکی از مفاهیم برجسته در حوزه فلسفه اخلاق است که در تمام دوران فلاسفه، سیاستمداران، حقوقدانان و سایر اندیشمندان راه های دستیابی به آن را در جامعه مورد کنکاش قرار داده اند. عدالت وابسته به زمان، مکان و دگرگونی روابط اجتماعی است و نخستین گام در تامین عدالت اجتماعی ایجاد قانون صحیح است تا اینکه هر کس نسبت به حقوق خویش آگاهی داشته و به دستیابی به آنچه سزاوار است، امیدوار و مطمئن باشد. در حوزه مسئولیت مدنی یکی از راهکارها برای دستیابی به این عدالت استفاده از مفهوم تقصیر عمدی است. تقسیم بندی های گوناگونی توسط حقوقدانان برای تقصیر ایجاد گردیده است. تقصیر براساس عنصر معنوی به تقصیر عمدی و غیرعمدی، تقسیم می شود. تقصیر عمدی می تواند اساس آثار و احکامی در عمل قرار گیرد که هیچ ذوق سلیمی نمی تواند آن را انکار کند. از مهم ترین اثرات تقصیر عمدی، تاثیر بر رابطه سببیت می باشد. رابطه سببیت رکن اساسی و عنصر حیاتی مسوولیت مدنی است. یعنی باید بین ضرر وارده و تقصیر عرفا رابطه ای وجود داشته باشد، به نحویکه اگر آن تقصیر( فعل و ترک فعل ) نمی بود، قطعا ضرری حاصل نمی شد. در نهایت باید گفت نظریه تقصیر به تنهایی نمی تواند مبنای منحصر مسئولیت مدنی شمرد؛ زیرا گاهی عدالت ایجاب می کند که کسی متحمل ضرر شود که مقصر نبوده است بنابرای باید تقسیم مسئولیت بر اساس درجه تقصیر مورد توجه قرار گیرد.

Keywords:

Ethics , Social justice , Civil liability , Intentional fault , Causality , اخلاق , عدالت اجتماعی , مسئولیت مدنی , تقصیر عمدی , سببیت