تحلیلی بر کیفیت ایجاد آسایش حرارتی توسط ساباط ها در بافت های شهری تاریخی؛ مطالعه موردی ساباط های بافت تاریخی نایین

ساباط از عناصر معمارانه فضاهای شهری ایران است که هنوز در گذرهای بسیاری از شهرهای تاریخی مانند نایین یافتمی شود. اقلیم و ویژگی های اقلیمی از عوامل تاثیرگذار در طراحی معماری است که علاوه بر عملکرد پوشانندگی و خلقفضای مضاف، در ساباط ها نیز لحاظ شده است. بر اساس بررسی های صورت گرفته تاکنون پژوهشی که به مطالعهساباط های بافت تاریخی نایین و به خصوص تحلیل های اقلیمی این عناصر پرداخته باشد انجام نگرفته است. لذا پژوهشحاضر برای نخستین بار به شناخت و بررسی ساباط های این شهر می پردازد و درصدد واکاوی و بازشناسی نقش و کارکردساباط ها در ایجاد شرایط آسایش حرارتی و مطلوب کردن دمایی گذرهای پیاده بافت تاریخی نایین، می باشد. روشگردآوری اطلاعات کتابخانه ای- میدانی و روش تحقیق- تحلیلی توصیفی است. با مطالعات انجام شده آشکار شد که باطراحی و ساخت ساباط با ویژگی های معمارانه و کالبدی خاص خود (کشیدگی، ابعاد، مصالح و سازه)، نقش و کارکرداقلیمی در ایجاد آسایش حرارتی و مطلوب سازی دمایی گذرها نیز بر آن مترتب می شود. به منظور ایجاد آسایش حرارتی درگذرها و کنترل مولفه تابش از جداره های داخلی گذر (دمای متوسط تشعشعی) هر یک از این ویژگی های کالبدی ذکر شدهزمینه هایی را در گذر به وجود می آورند که در مجموعه ساباط در راستای تعدیل و خنثی کردن تاثیرات چهار متغیر تبادلتابشی، تبادل همرفتی، تشعشع موج بلند حرارت و هدایت حرارت، موثر بوده و کارآیی دارند. تعدیل و خنثی نمودن اثراتتشعشع بازتابشی با زمینه سایه اندازی ایجاد شده است که در نایین درصد فراوانی (ده ساباط) ساباط های گذرهای شرقی-غربی که در تابستان سایه مناسبی ندارند و همچنین طول سایه اندازی این ساباط ها- بر خلاف پنج ساباط شمالی جنوبی-بیشتر است. استفاده از پوشش های گنبدی، مصالح با بافت زبر، رنگ روشن و ظرفیت حرارتی بالا از دیگر اصول معمارانهساباط ها محسوب می گردند که به عنوان مکمل سایه اندازی در کاهش دمای سطوح مجاور و فراهم نمودن آسایش حرارتیگذرها نقش برجسته ای دارند.

Keywords:

ساباط , گذر تاریخی , تحلیل کالبدی اقلیمی , آسایش حرارتی , سایه اندازی , نایین